ေျမာက္ဖက္ဖ်ားက မီလာရွီကာ

တုန္းစန္႔ သုုိ႔မဟုုတ္ မီလာရွီကာ

ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပုုိင္း သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ  ခႏၱီးသွ်မ္းႏွင့္ သွ်မ္းနီလူမ်ဳိးတုုိ႔သည္ ျမန္မာျပည္တြင္ သွ်မ္းလုုိ တုုန္းစန္႔ ဟုုေခၚေသာ မီလါရွီကာနည္းျဖင့္  (ႀကိဳးကြင္းပစ္) ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းမ်ားကုိ ပထမဦး ဆုံးစတင္ ေဆာက္ရြက္ခဲ့သူမ်ား အျဖစ္ၾကသည္။ ကၽြန္ပ္တုုိ႔၏ သွ်မ္းဘုုိးေဘးမ်ားသည္ ကုုိယ္ပုုိင္စာေပျဖင့္ အဂၤလိပ္ကုုိလုုိနီ လက္ေအာက္ မေရာက္ရွိခင္ထဲက တုုန္းစန္႔လုုိေခၚတဲ့ မီလာရွီကာ ႀကိဳးကြင္းပစ္ ဆင္ဖမ္းနည္း သမုုိင္းမွတ္တုုိင္မ်ားအျဖစ္ ေရးမွတ္ ခဲ့ၾကေသာ သမုုိင္း ျဖစ္ရပ္မွန္မ်ား ရွိပါလွ်က္ျဖင့္ ၂၀၀၀ ခုုႏွစ္၀င္းက်င္ အမည္မေဖာ္လုုိေသာ ျပည္တြင္း မဂၢဇင္းတအုုပ္မွ ေျဖၾကားထားသူသည္ ပထမဦးဆုုံး မိလာရွီကာနည္းကုုိ အသုုံးျပဳခဲ့ၾကေသာ ခႏၱီးသွ်မ္း သွ်မ္းနီ စသည့္လူမ်ဳိးမ်ား အမည္နာမမ်ား ကုုိေတာင္ မေဖာ္ျပသည့္အျပင္ မိမိလူမ်ဳိးကဘဲ စတင္လုုပ္ခဲ့ တေရာင္ေရာင္  ႏွင့္ ရုုိက္စားလုုပ္ၾကၿပီး အေခၚအေ၀ၚမ်ားကုုိ မိမိဘာသာျဖင့္ အသစ္ထြင္ကာ ေဖာ္ျပ ခဲျ့ခင္းေၾကာင့္ သွ်မ္းလူငယ္္မ်ား သိရွိရန္ အစပထမ သမုုိင္းျဖစ္ရပ္မွန္ကုုိ တင္ျပလုုိက္ရပါသည္။

ဤဆင္ဖမ္းသည့္အေၾကာင္း မတင္ျပမီ စာဖတ္ ပရိသတ္မ်ား ဆင္အေၾကာင္းကုိ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ သိရိွသေဘာေပါက္ေစရန္ ကမၻာေပၚရွိ ဆင္မ်ား အေၾကာင္းကုိ အက်ဥ္းမွ်တင္ျပလုိပါသည္၊

ဆင္အမ်ဳိးႏြယ္မ်ားကို ကမၻာေပၚတြင္ အာဖရိကတုိက္၊ အာရွတုိက္ေတာင္ပုိင္းႏွင့္ အင္ဒုုိခ်ဳိင္းနား ကၽြန္းဆြယ္ တုုိ႔တြင္သာ ေတြ႔ရွိရပါသည္။ အာဖရိကဆင္ႏွင့္ အာရွဆင္ ဟူ၍ အသြင္မတူေသာ ဆင္ကြဲမ်ား   ျဖစ္ၾကပါသည္။

ေရွးအခါ ကမၻာ႔ေျမာက္ဘက္ျခမ္းတြင္ “ဆင္”ႀကီးမ်ား က်က္စားခဲ့သည္၊ ယခုအခါ ထုိဆင္ႀကီးမ်ားမွဆင္း သက္လာေသာ အာဖရိကဆင္ႏွင့္ အာရွဆင္ ႏွစ္မ်ဳိးကုိ သာလွ်င္ ေတြ႔ရွိႏုိင္ေတာ့သည္၊ ကုန္ဆုံးေလ ၿပီးေသာ   ႏွစ္ေပါင္း (၃၈) သန္းေလာက္ကတည္းကပင္ ဒုိင္ႏုိေဆာသတၱ၀ါ ( Dinosaw ) ႀကီးမ်ားႏွင့္ အတူႀကီးျပင္း လာခဲ့ေသာ အမ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္လွ်င္ ယေန႔တုိင္ အသက္ရွင္ တည္ရွိေနေသာ ေက်ာက္ေခတ္ မွ အၾကြင္းအက်န္ သတၱ၀ါမ်ဳိးဆက္ဟု ထင္ထင္ရွားရွား လက္ညိဳးထုိးျပစရာမွာ ဆင္မ်ားသည္သာ မားမား မတ္မတ္ ရွိေလေတာ့သည္၊ အာဖရိကဆင္တြင္ အမ်ဳိးႏြယ္ ငါးမ်ဳိးရွိသည္၊ ယင္းတုိ႔မွာ အာဖရိကအလယ္ပုိင္းဆင္၊ ဆူဒန္နယ္ဆင္၊ အာဖရိကအေရွ႕ပုိင္းဆင္၊ အာဖရိကေတာင္ပုိင္းဆင္ႏွင့္ ပစ္ဂမီဆင္ ဟုေခၚေသာ ဆင္ပု တစ္မ်ဳိးျဖစ္ အီေကြတာေဒသႏွင့္ ကြန္ဂုိျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ေတြ႔ရွိရပါသည္၊အာဖရိကဆင္ႀကီးမ်ားသည္။ ေရွးေက်ာက္ေခတ္ ႏွစ္သန္းေလာက္က   မာမြတ္( Mammoth )ဆင္ႀကီးမ်ား ႏွင့္တူညီသည္ကုိ ေတြ႔ရွိရပါသည္။

အာဖရိကတိုက္ဆင္မ်ားကုိ အာရွတုိက္ ဆင္မ်ားကဲ့သုိ႔ ဖမ္းဆီးၿပီး အလုပ္ေစခုိင္းမရေပ၊ ယဥ္ေက်းေအာင္ သြန္သင္၍ မရႏုိင္ဟုဆုိသည္၊ သုိ႔ေၾကာင့္ အာဖရိကတုိက္ တုိင္းရင္းသားမ်ားက ဆင္ကုိဖမ္း၍ ယဥ္ေက်းေအာင္ သြန္သင္ျခင္းေမြးျမဴျခင္း မျပဳျခင္းသာျဖစ္ေပမည္၊ သစ္ဆြဲရန္အေနအထား ခြန္အားလည္းမျပည့္စုံသျဖင့္ မခုိင္းေစျခင္းျဖစ္ေပမည္၊ ေပၚတူဂီအေရွ႕ အာဖရိကတြင္ ဆင္တစ္မ်ဳိးကုိ သစ္ဆြဲတန္ဆာမ်ား တပ္ဆင္အသုံးျပဳခဲ့သည္၊ သုိ႔ေသာ အႀကီးမားဆုံး၀န္ကုိ မဆြဲႏုိင္ဘဲ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားသုံး ကိရိယာမ်ားကုိသာ ဆြဲႏိုင္ေသာၾကာင့္ ေမြးျမဴေစာင့္ေရွာက္ ရေသာစရိတ္ႏွင့္ လုပ္အားမကာမိ ယင္းအေလ့အထ ေပ်ာက္ကြယ္ရသည္ဟု ဆုိရမည္ျဖစ္သည္။

အာဖရိကတုိက္ဆင္သည္ အရပ္လြန္စြာျမင့္ အခ်ဳိးအစား မက်နေပ၊ နားရြက္မွာ လြန္စြာႀကီးမားၿပီး ႏွာေမာင္းတြင္ ၾကမ္းတမ္းေသာ အရစ္မ်ားရွိသည္၊ အစြယ္သည္ လြန္စြာ ရွည္လ်ားၿပီး အခ်ဳိ႕ အစြယ္မ်ားသည္ အျပင္သုိ႔မဟုတ္ အတြင္းနွာေမာင္းအေပၚဘက္သုိ႔ လိမ္ေကာက္လွ်က္ ရွိသည္။ ေျခလက္မ်ားမွာ ေသးသြယ္ တညီတညာတည္းရွိသည္၊ အာရွတုိက္ ဆင္မ်ားကဲ့သုိ႔ ျခေသၤ့ထုိင္ ပုံ႑န္မ်ဳိးမရွိေပ၊ အာရွတုိက္ဆင္မ်ဳိးကုိ အိႏၵိယ မ်ဳိးဟုေခၚေ၀ၚ ၾကေသာ္လည္း မ်ဳိးႏြယ္အားျဖင့္ ေလးမ်ဳိးခြဲျခားသိရွိရပါသည္၊

အိႏၵိယဆင္ သုိ႔မဟုတ္ ျမန္မာဆင္၊ သိဟု္ိဠ္ဆင္၊ မေလးဆင္ႏွင့္ ဆုမၾတာဆင္ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ အာရွတုိက္ႏွင့္ အာဖရိကတုိက္ ဆင္တုိ႔သည္ ပုံ႑ာန္အားျဖင့္။ အျမင္အားျဖင့္ ကြဲျပားျခားနားမူ ရွိသည္၊ အာရွတုိက္ဆင္မ်ားးသည္ ကုိယ္လုံးကုိယ္ထည္ က်စ္လ်စ္နားရြက္ေသးသည္ ႏွာေမာင္းမွာ အရင္းတုတ္ အဖ်ားသုိ႔ ေျပျပစ္စြာရွဴးသြားသည္၊ စြယ္စုံဆင္ေပါက္ မ်ားတြင္ အစြယ္မွာလြန္စြာ မရွည္လွဘဲ မ်ားေသာအားျဖင့္ တုတ္ခုိင္သည္၊ ေရွ႕ပုိင္း (ဦးေခါင္းပုိင္း) ျမင့္ ေနာက္ပုိင္း (အၿမီးပုိင္း)ႏွိမ့္ေလွ်ာၿပီး ျခင္ေသၤ့ထုိင္ပုံ႑ာန္ရွိကာ ေျခလက္မ်ား တုတ္ခုိင္သည္။ အသားျပည့္၀သည္၊

သီဟုိဠ္ဆင္မ်ားတြင္ အထီးႏွင့္အမ ႏွစ္မ်ဳိးစလုံး အစြယ္မေပါက္ေပ၊ သစ္ဆြဲရာ တြင္းလည္း ႀကိဳးတန္ ဆာပလာ မ်ား တပ္ဆင္၍ ဆြဲႏုိင္ျခင္းမရွိေပ၊ သစ္လုံးကုိခ်ည္ထားေသာႀကိဳးကုိ ပါးစပ္ျဖင့္ကုိက္၍ သာ ဆြဲႏုိင္သည္၊ မေလးဆင္ ဆုမၾတာဆင္တုိ႔မွာ ျမန္မာဆင္ထက္ အရပ္အလုံး အဖန္ျမင့္မားႀကီးမွား ႀကီးထြားေသာလည္း ေလးလံေသာ၀န္ထုပ္ကုိ ဆြဲယူမယူသည့္ ခြန္အားသည္ အိႏၵိယဆင္ ျမန္မာဆင္တုိ႔ကုိ မမိေပ။ ေရေျမေတာေတာင္ခ်င္းဆက္စပ္ေနသည့္ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာ၊ ေလာ၊ ထုိင္းႏုိင္ငံတုိ႔တြင္ ဆင္မ်ားကူးလူး ဆက္ဆံသြားလာျခင္း ရွိေသာေၾကာင့္ ဆင္မ်ဳိးႏြယ္မ်ား တူညီၾကသည္၊ အာရွတိုက္တြင္ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္တြင္ ဆင္ေကာင္ေရ ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ရွိမည္ဟုခန္႔မွန္းရရွိသည္။

ဆင္အမ်ဳိးအစားမ်ား

ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းရွိ ဆင္ထီးမ်ားကုိ ၄င္းတုိ႔အစြယ္ ကုိယ္အဂၤါ လကၡဏာမ်ား ခြဲျခားမႈကုိလုိက္၍ စြယ္စုံဆင္၊ ဟုိင္းဆင္၊ တည္ဆင္ ဟူေလးမ်ဳိး ေလးစား ခြဲျခားသတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚ ၾကပါသည္။

ဆင္အမ အပါ၀င္ဆုိလွ်င္ ဆင္အမ်ဳိးစား ငါးမ်ဳိးရွိသည္ ဟုဆုိရေပမည္၊ အစြယ္ အရွည္ ႀကီးမထြက္ေသာ ဆင္ထီးကုိ ဟုိင္းဆင္၊ ဟံဆင္ ဟုခြဲျခားေခၚေ၀ၚေသာ္လည္း ခႏၱီးသွွ်မ္းတုိ႔မူ စန္႔ေဒြး ဟု တစ္မ်ဳိးတည္းသာ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚပါသည္၊


- စန္႔ပုိင္း (စြယ္စုံဆင္)
အစြယ္ႏွစ္ေခ်ာင္းျဖဴေဖြး၍ ေရွ႕သုိ႔ ရွည္လ်ားစြာေကာ့တက္ေနသည့္ ဆင္ေျပာင္ႀကီးျဖစ္သည္၊ ခံ့ညားလွပသည္၊ စိတ္ေနစိတ္ထား ခက္ထန္ၾကမ္းၾကဳတ္သည္၊ ေတာထဲရွိ ဆင္သင္းဆင္ အုပ္ကုိအုပ္်ခ်ဳပ္သည္၊ ဆင္သင္းအုပ္မ်ားကုိ စြယ္စုံဆင္ (ထီးခုိး) စန္႔ခုိတုိ႔က ကြပ္ကဲအုပ္ခ်ဳပ္သည္၊ ဟုိင္းဆင္ႏွင့္လုံး၀မတည့္ေပ၊



- စန္႔ေဒြး (ဟုိင္းဆင္)

ဆင္မကဲ့သုိ႔ အစြယ္တုိတုိႏွစ္ေခ်ာင္းသာရွိသည္၊ အစြယ္မွာ တုိေသာ္လည္း တုတ္ခုိင္သည္၊ အခ်ဳိ႕မွာအစြယ္ဖုံးျဖစ္ သြားဖုံးကုိျပဴျပင္ မထြက္လာေပ၊ ႏွာေမာင္း အလြန္တုတ္ခုိင္ သန္မာသည္၊ ျခားဆင္မ်ားႏွင္မတူဘဲ နားရြက္ေျခစုံလက္စုံ ေျခသည္းလက္သည္း ေျခခြာ လက္ခြာမ်ား ႀကီးမ်ား၀ိုင္၀န္းသည္၊ ဦးခင္းနားရြက္၊ နားထင္၊ နွာအု္ိး၊ နွာေမာင္းမ်ား ထူးထူးျခားျခား ႀကီးမားသည္၊ စိတ္ေနစိတ္ထား ခက္ထန္ၾကမ္းတမ္းသည္၊ ေတာတြင္းရွိ ဆင္သင္းအုပ္ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္သည္၊ စြယ္စုံဆင္ေပါက္ထက္အင္အားပိုမုိ ႀကီးမားၿပီး ဆင္ေပါက္ႏွင့္ လုံး၀မတည့္ေပ၊ စြယ္စုံဆင္ႏွင့္ ဟုိင္းဆင္သည္ အရြယ္တူျဖစ္ပါက ဟုိင္းဆင္က ပုိမုိအင္အား ႀကီးၿပီး စြယ္စုံဆင္ကုိႏုိင္သည္။


- စန္႔ေဒြး (ဟံဆင္)

ဟုိင္းဆင္အမ်ဳိးႏြယ္ပင္ျဖစ္သည္၊ အစြယ္တုိႏွစ္ေခ်ာင္းရွိသည္၊ အစြယ္မွာ ေသးသြယ္ရွည္လ်ား ထြားႀကိဳင္းသန္မာျခင္းမရွိေပ၊ ဟုိင္းဆင္ႏွင့္ စြယ္စုံဆင္ေလာက္ အင္အားႀကီးမားျခင္းမရွိေပ၊

-စန္႔ငါးလွ်ဳိ (တည္ဆင္)

ေမြးကတည္းကပင္ အစြယ္တစ္ေခ်ာင္းတည္း ပါလာသည္၊ အစြယ္ညာဘက္ရွိလွ်င္ညာတည္။
ဘယ္ဘက္ရွိလ်င္ ဘယ္တည္ဟုေခၚသည္၊ အရွားပါးဆုံးျဖစ္သည္၊ ဆင္အုပ္ႏွင့္ တစ္သီးတျခား ေနတတ္သည္။ သူ.အစြယ္ကုိအထူးအားကုိသည္၊ တခ်ဳိ႕ အစြယ္တစ္ေခ်ာင္းက်ဳိးသြား တည္ျဖစ္ လာသည္လည္းရွိသည္။

- စန္႔ထေမ (ဆင္မ)
အခ်ဳိ႕အစြယ္ေပါက္၍ အခ်ဳိ႕လုံး၀မေပါက္ေပ၊ အစြယ္ေပါက္ေသာလည္း ဆင္ထီးမ်ား.အစြယ္
ကဲ့သုိ႔ ႀကီးမားထြားႀကိဳင္းျခင္းမရွိေပ၊ ဆင္ထီးမ်ားထက္ ကုိယ္အဂၤါထြားႀကိဳင္းမႈ ေလ်ာ့နည္းသည္၊ စိတ္ေနစိတ္ထားႏူးည့ံသိမ္ေမြ႔ၿပီး ထိန္းသိမ္းရာတြင္လည္းေကာင္း၊ သင္ၾကားေရးတြင္လည္းေကာင္း၊ အလုပ္ခုိင္းေစရာတြင္လည္းေကာင္း အလြယ္ကူဆုံး ျဖစ္သည္၊ ဆင္၏အစြယ္မ်ားသည္ ေငြေရာင္ႏွင့္ ေရႊေရာင္မ်ားျဖစ္ၿပီး "ေရႊေရာင္က တန္ဖုိး”ႀကီးသည္။

က်ေနာ့္အဖြားေျပာတဲ့ သွ်မ္းႏွင့္ဆင္
ခႏၱီးသွ်မ္း ႏွင့္ သွ်မ္းနီ တုုိင္းရင္းသားတုုိ႔တြင္ ဆင္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ယုုံၾကည္ယူဆခ်က္ တရပ္ရွိေလသည္။   ေရွးကမၻာဦးအစ ကာလတြင္ ဟိမႏၱာေတာနက္ႀကီးတြင္ ျခေသၤ့၊ က်ားႏွင့္ ဆင္တုုိ႔သည္ မိတ္ေဆြဖြဲ႔၍ အတူတကြ ေနထုုိင္လ်က္ရွိသည္။ တေန႔ေသာအခါ ထုုိျခေသၤ့ က်ားႏွင့္ဆင္တုုိ႔သည္ ေတာထဲတြင္ လွည့္လည္   ေနရင္းျမစ္ေခ်ာင္းႀကီး တခုုုုကုုိ၏အနီးသုုိ႔ ေရာက္ရွိသြားၾကသည္။

 ျခေသၤ့ က်ားႏွင့္ဆင္တုုိ႔သည္ ေခ်ာင္းကမ္းပါးမွ ျမစ္ေခ်ာင္းဘက္သုုိ႔ ေငးေမာၾကည့္ရႈေနၾက၏ ထုုိအခါ လူေယာက်ၤားႏွစ္ဦးသည္ သစ္လုုံးျဖင့္ထြင္းလုုပ္ထားေသာ ေလွလုုံးေလွပဲ့မ်ားတြင္ ကိုုယ္စီမတ္တပ္ရပ္လ်က္ ၀ါးမ်ားျဖင့္ ကၽြမ္းက်င္လိမၼာစြာ ေလွာ္ခတ္လ်က္ ေရစီးသန္လ်က္ရွိေသာ ေခ်ာင္းထက္သုုိ႔ လြယ္ကူစြာျဖင့္ ဆန္တက္သြားေနသည္ကုုိ ျမင္ေတြ႔ၾက၍ ျခေသၤ့ ဤသုုိ႔ဆုုိေလသည္ လူသတၱ၀ါတုုိ႔သည္ ဂါထာမႏၱရားႏွင္  ဥာဏ္ပညာ ထက္ျမက္ၾကသျဖင့္ သစ္လုုံးကုုိပင္ေရအထက္သုုိ႔ ဆန္တက္ေစႏုုိင္သည္။

ငါတုုိ႔လည္း ဤေတာနက္ႀကီးထဲတြင္ အခ်ိန္ ၾကာျမင့္စြာ ေနထုုိင္လ်က္ေနပါက ဂါထာမႏၱရား တတ္ေျမာက္၍ ဥာဏ္နီဥာဏ္နက္ ရွိေသာ ေခါင္းမည္းလူသားတုုိ႔က ငါတုုိ႔ကုုိလည္း သူတုုိ႔၏ လုုိရာသုုိ႔ ခုုိင္းစားၾကလိမ့္မည္ ထုုိ႔ေၾကာင့္ ငါတုုိ႔ဤေတာနက္ႀကီးထဲတြင္မေနဘဲ ေ၀းေ၀းသုုိ႔ ေရွာင္သြားၾကပါစုုိ႔ ဟုုဆုုိ၏။

ထုုိအခါ ဆင္က လူတုုိ႔၏ ဦးေခါင္သည္ ငါ၏ေခ်းတုုံးမွ်သာရွိသည္။ ၎တုုိ႔ကုုိေၾကာက္စရာမလုုိပါဘူး ဟုုျပန္ေျပာေလသည္။ ထုုိ႔ေနာက္ ျခေသၤ့သည္ လူတုုိ႔၏ရန္ကုုိေၾကာက္ရြံ႕၍ အျခားေနရာသုုိ႔   ေျပာင္းေရြ႕သြားရာ ယေန႔တုုိင္ ဟိမႏၱာေတာ၌ မေတြ႔ရေတာ့ေပ က်ားႏွင့္ဆင္သာ က်န္ရွိခဲ့ေလသည္။

ထုုိအခ်ိန္မွစ၍ လူသားတုုိ႔သည္လည္း ေတာထဲတြင္ရွိေသာ ဆင္ရုုိင္းမ်ားကုုိ ဖမ္းဆီးၿပီး လူတုုိ႔၏ ဆႏၵအတုုိင္း မိမိလုုိရာ လုုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ခုုိင္းေစေလေတာ့သည္။ ဤသုုိ႔ လူသားတုုိ႔ ဆင္ကုုိဖမ္းဆီး၍ ခုုိင္းစားႏုုိင္ခဲ့သည္မွာလည္း ကမၻာဦး အစကပင္ ျဗဟၼာ မင္းႀကီးထေနာပုိက ဖန္ဆင္းၿပီး အမိန္႔ခ်မွတ္ထားျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ယုုံၾကည္ၾကေလသည္။

ခႏၱီးသွ်မ္းတုုိ႔၏ ဆင္ဖမ္းျခင္းအစ

AD- 1600 ခန္႔ ခႏၱီးလုုန္နယ္ေျမကုုိ စုုိးမုုိးအုုပ္ခ်ဳပ္ေသာ လုုန္းက်ိန္းေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္၌ စ၀္အုုိက္မိန္းခမ္းတြင္ သားေတာ္ ေတာင့္က်ိန္းမိန္း၊ ေတာင့္ႏုုိမိန္း၊ ေတာင့္အိန္မိန္း ဟူ၍ သားေတာ္သုုံးပါး ထြန္းကားလာခဲ့ရာ သားေတာ္ ေတာင့္က်ိန္းမိန္းကုုိ ခန္က်ဳိနယ္၌ လည္းေကာင္း၊ ေတာင့္ႏုုိမိန္းကုုိ ဖုုိင္လုုိင္(ဟုုိက်ဳိ) ၌လည္းေကာင္း၊ ေတာင့္အိန္မိန္းကုုိ မကတ္မိန္း၌ လည္းေကာင္း အုုပ္ခ်ဳပ္ေစေလသည္။

ေတာင့္က်ိန္းမိန္းသည္ သားေတာ္ စ၀္အုုိက္ဆိန္လုုပ္က်ိန္းမိန္း အရြယ္ေရာက္လာ ေသာအခါ သားေတာ္အား မိမိအုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည့္ ခန္က်ဳိကုုိအုုပ္ခ်ဳပ္ေစ၍ မိမိမိမိမွာ ပူေတာင္းၿမိဳ႕သုုိ႔ သြားေရာက္ အုုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။ ဒုုတိယသား စ၀္ညီက်ိန္းဆုုိင္ကုုိမႈ မႈဒုုန္ၿမိဳ႕စားအျဖစ္ ခန္႔အပ္သည္။ ေတာင့္ႏုုိမိန္းသည္လည္း သားေတာ္ ေတာင့္ႏုုိကုုိ မိမိအုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ဖုုိင္လုုိင္ (ဟုုိက်ဳိ) ကုုိအပ္ႏွင္း၍ မိမိသည္ ပန္က်ိန္းခန္ၿမိိဳ႕ကုုိ အုုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ဤကဲ့သုုိ႔ အၿမိဳ႕ၿမိဳ႕ အနယ္နယ္ကုုိ ပုုိင္စုုိးအုုပ္ခ်ဳပ္ႏုုိင္သျဖင့္ လုုန္းက်ိန္းတုုိ႔ အင္အားသည္ ပုုိမုုိေတာင့္တင္းလာေလသည္။

ပူတာင္းၿမိဳ႕စား ေတာင့္က်ိန္းမိန္းႏွင့္ မႈဒုုန္စား စ၀္ညီက်ိန္းဆုုိင္တုုိ႔သည္ စိတ္ခက္ထန္၊ မာန္မာနႀကီးၿပီး တုုိင္းသူျပည္သားမ်ားအား မခန္႔ေလးစားျပဳျခင္း၊ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္စြာ ဆက္ဆံျခင္းတုုိ႔ေၾကာင့္ လူထုုသည္ စိတ္ရွည္သည္းခံျခင္း မရႏုုိင္ေလာက္ေအာင္ အေျခအေန ဆုုိး၀ါးလ်က္ရွိသည္။

မန္ေစဟုုိခမ္း (နန္းေတာ္အရပ္) တြင္ စ၀္အုုိက္မိန္းခမ္းက နန္းေတာ္ ေဆာက္လုုပ္ရာ၌ အခြန္ဘ႑ာ ႀကီးေလးစြာ ေကာက္ခံျခင္း ကၽြဲႏြားတိရစၦာန္ကုုိ တအိမ္ေထာင္က်စီ ေကာက္ခံျခင္း သာမကဘဲ ထိန္းေက်ာင္း မႈ မရွိေသာ တိရစၦာန္ မ်ားကုုိ ဖမ္းဆီးသိမ္းပုုိက္ျခင္း ေစ်းဆုုိင္ လယ္ယာ ၿခံမ်ားကုုိ အခြန္ႀကီးေလးစြာ ေကာက္ခံျခင္း အသက္ႏွစ္ဆယ္ ႏွင့္အထက္ ေက်ာင္းထြက္စေယာက်ၤား ကေလးသူငယ္မ်ားမွအစ လူႀကီးလူလတ္မ်ားကုုိ တေယာက္လွ်င္ ၀ါးတလုုံးႏွီးတစည္း ႀကိမ္တေခ်ာင္း သက္ကယ္တစည္း ပုုိ႔ေဆာင္ေပးရျခင္း ေလာင္းကစားမ်ား ဖြင့္လွစ္ေပးသျဖင့္ သူခုုိးဓါးျပ အက်င့္ပ်က္သူမ်ား ေပါမ်ားလာျခင္း လူထုုမ်ား တေယာက္မက်န္ တာရုုိးထူ နန္းေတာ္ေဆာက္လုုပ္ရန္ လုုပ္အားေပးရျခင္း ပ်က္ကြက္သူမ်ားကုုိ ထိေရာက္စြာအေရးယူျခင္း စေသာမတရားအႏုုိင္က်င့္ ဒဏ္မ်ားကုုိ ျပည္သားတုုိ႔ မေက်နပ္ျဖစ္လာ၍ မႈဒုုန္လူထုုတုုိ႔က စတင္ကာ ဆန္႔က်င္လႈပ္ရွားလာခဲ့ၾကသည္။
မႈဒုုန္၊ လုုန္ေဖာင္း၊ မန္ဖုုိင္း၊ မန္ဆုုိင္၊ မန္ေတာင္၊ ခမ္းဟုုိစေသာ လူထုုေခါင္းေဆာင္တုုိ႔သည္ လူထုုကုုိစည္းရုုံး၍ မႈဒုုန္ၿမိဳ႕စား စ၀္ညီ က်ိန္းဆုုိင္ကုုိ ပန္ဆိန္ကတ္ေစ်းတြင္ ၀ိုု္င္း၀န္းသတ္ျဖတ္ ကြပ္မ်က္ လုုိက္ၾကသည္။

ထုုိအခ်ိန္မွစ၍ လုုန္းက်ိန္းေစာ္ဘြားမ်ားႏွင့္ ျပည္သူလူထုုတုုိ႔သည္ ပဠိပကၡမ်ားျဖစ္ပြားလာခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕လူထုုေခါင္းေဆာင္ လူႀကီးမ်ားသည္ ေစာ္ဘြားႀကီးအမ်က္ေဒါသ ေျပၿငိမ္းေစျခင္းအလုုိ႔ငွာ လက္ေဆာင္ ပ႑ာပစၥည္း မ်ားျဖင့္ သြားေရာက္ ဆက္သေတာင္းပန္ခဲ့ရာ ေစာ္ဘြားႀကီးက ခါးမလုုမ္းေတာက္ (ကၽြန္က သခင္ကုုိ  လက္ေဆာင္ျဖင့္ ဆက္သခယျခင္းမေမ့အပ္) စ၀္မလုုမ္းကင္ ( သခင္က လက္ေဆာင္ ပ႑ာမ်ား လက္ခံစားသုုံးရမည္) ဟူ၍ မေခ်မငံ ခ်ဳိးႏွိမ္စြာ ေျပာဆုုိဆက္ဆံခဲ့သျဖင့္ လူထုုေခါင္းေဆာင္တုုိ႔မွာ စိတ္ပ်က္အားငယ္ရေလသည္။

ထုုိအခါ လူထုုေခါင္းေဆာင္းမ်ားျဖစ္သည္။ ခန္အုုိက္တိန္ကိန္႔၊ ပုုိမိန္းနာႏုုန္ဆိန္တီ၊ ခ်ိန္လိန္ေတာင္၊ ခ်န္ခမ့္ရွန္၊ ခ်န္ကပ္ေထာ၊ ခ်န္ေဖာင္လြန္း စသည္တုုိ႔သည္ မုုိးေကာင္း စ၀္ဖွလုုံ (မုုိးေကာင္ဘုုရင္) ထံသြားေရာက္၍ အုုပ္ခ်ဳပ္သူ အႀကီးအကဲ ေခါင္းေဆာင္ ေစာ္ဘြား အသစ္ေတာင္းခံတင္ျပရန္ ညိွႏုုိင္းတုုိင္ပင္ၾကေလသည္။

ထုုိ႔ေၾကာင့္ မုုိးေကာင္း စ၀္ဖွလုုံ ေဆဟုုမ္ခန္ဖွ ထံ ေစာ္ဘြားသစ္ေတာင္းခံရန္ လက္ေဆာင္ပ႑ာအျဖစ္ ဆင္ဖမ္းရန္ စီစဥ္ၾကေလသည္။

AD- 1683 ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၀၄၅) ခုုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုုန္းလဆန္း ၁၄ ရက္ ေန႔ကုုိေရြးခ်ယ္၍ ခႏၱီးလုုန္ေဒသ၏ ေတာင္ဘက္ မုုန္းယတ္နယ္၊ မုုန္းယတ္ေခ်ာင္းဖ်ားသုုိ႔ လူထုုေခါင္းေဆာင္ (၆) ဦးေခါင္းေဆာင္ကာ ဆင္က်ဳံးျပဳလုုပ္ရန္ သြားေရာက္စီစဥ္ၾကေလသည္။ က်ဳံးတည္ေဆာက္မည့္ သူတုုိ႔သည္ ခႏၱီးသွ်မ္းလုုိ တြန္တီဟုုေခၚေသာ ေတာဆင္အုုပ္မ်ား အၿမဲတေစ ျဖတ္သန္းသြားလာေနေသာ လမ္းေၾကာင္းကုုိ ရွာေဖြေရြးခ်ယ္၍ ၎လမ္းကုုိ တခါး၀ထားၿပီး က်ဳံးအ၀ုုိင္းကုုိတည္ေဆာက္ၾကေလသည္။

ထုုိေနရာသည္ ေတာ္ဆင္အလြန္ေပါမ်ားေသာ ေဒသျဖစ္သည့္ အတြက္ ရက္သတၱပတ္ၾကာေသာအခါ က်ဳံးထဲတြင္ ဆင္ေကာင္ေရ (၁၀၀) ခန္႔မိေလသည္။ မိထားေသာ ဆင္မ်ားကုုိ ဖမ္းဆီးရန္အတြက္ ခ်န္အုုိက္မိန္းတိန္ကိန္႔က ၾကက္ရုုိးေဗဒင္ ကုုိတြက္ခ်က္ၾကည့္ရာ ခန္ခမ္းရွန္မိန္းယတ္က ဆင္က်ဳံးထဲ၀င္ၿပီး ဖမ္းဆီးပါက အႏၱရယ္မရွိဘဲ အလြယ္တကူ ဖမ္းဆီးႏုုိင္မည္ဟုု ေဗဒင္ကိန္းခန္း အရ ျပဆုုိသျဖင့္ ၎က၀င္ေရာက္ဖမ္းဆီးရန္ သတ္မွတ္တာ၀န္ ေပးသည္ကုုိ သေဘာတူလက္ခံၿပီး ဆင္ဖမ္းရန္အတြက္ အသြားအခရီးလမ္းတြင္ နမ့္ယတ္ေခ်ာင္းထဲဆင္း၍ မ်က္နာသစ္ရာ ဆင္ကုုိယဥ္ပါးေစႏုုိင္သည့္ ဆင္ယဥ္ပတၱျမား တစ္လုုံးကုုိ ေကာက္ယူရရွိသည္ဟုုဆုုိသည္။ အခ်ဳိ႕အဆုုိအရ ဆင္ကုုိႏုုိင္ေသာ ေရဆင္တစ္ေကာင္ကုုိ ဖမ္းဆီးရမိသည္ဟုုဆုုိသည္။

ခ်န္ခမ္းရွန္မိန္းယိတ္သည္ ဆင္ယဥ္ပတၱျမား တန္ခိုုးေၾကာင့္ ဆင္ေလွာင္ထားေသာ က်ဳံးထဲသုုိ႔၀င္၍ ဆင္ရုုိင္းမ်ားအထဲမွ ဆင္ အဂၤါအျပည့္အစုုံဆုုံး အေခ်ာအလွဆုုံး ဆင္ (၆) ေကာင္ကုုိ အႏၱရယ္မရွိ လြယ္ကူစြာျဖင့္ စိတ္ႀကိဳက္ေရြးခ်ယ္ ဖမ္းဆီးယူၿပီး က်န္ေသာ ဆင္ရုုိင္းမ်ားကုုိ ျပန္လႊတ္လုုိက္ေလသည္။

ခႏၱီးသွ်မ္းအေခၚအရ  ဖန္ဒီ (ဆင္ဖမ္းကၽြမ္းက်င္သူ) က ကြမ္ကီ (ဆင္ဖမ္းရာ လုုိက္တဲ့ဆင္ယဥ္) ကုုိစီး၍ က်ဳံးထဲ၀င္ၿပီး က်ဳံးထဲရွိ ဖမ္းမိေနေသာ ေတာဆင္မ်ားကုုိ ဆုုိင္ဖန္ေေခၚ ဆင္ဖမ္းႀကိဳးျဖင့္ ေတာဆင္ရုုိင္း၏ လည္ပင္းကုုိ ႀကိဳးကြင္းပစ္စြပ္ကာ တစ္ေကာင္ၿပီး တစ္ေကာင္ဖမ္းယူရသည္။

လူထုုေခါင္းေဆာင္ (၆) ဦးတုုိ႔သည္ ဖမ္းဆီးရမိေသာ ဆင္ (၆) ေကာင္ကုုိ တစ္ေကာင္စီစီး၍ AD- 1683 ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၀၄၅) ခုုႏွစ္ ျပာသုုိလဆန္း (၁၄) ရက္ေန႔တြင္ ခႏၱီးလုုန္စတင္ထြက္ခြာရာ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕ေတာ္ (မိန္းေကာင္း ) သုုိ႔ေရာက္ရွိေသာအခါ မုုိးေကာင္း စ၀္ဖွလုုံႀကီး၏ မွဴးမတ္မ်ားျဖစ္သည့္ ဆိန္လုုန္မုုိနမ့္ေကာင္းေဟး၊ ဆိန္လုုန္မုုိနမ့္ေကာင္းခမ္း၊ ဆိန္လုုန္မုုိနမ့္ေပမုုိင္း၊ ဆိန္လုုန္မုုိနမ့္ႏြယ္ တုုိ႔ ေလးဦးႏွင့္ ေတြ႕ဆုုံညိွႏုုိင္းၿပီး အက်ဳိးအေၾကာင္း တင္ျပေလသည္။

ထုုိ႔ေနာက္မိမိတုုိ႔ ယူေဆာင္လာေသာ လက္ေဆာင္ ပ႑ာ ပစၥည္းမ်ားျဖစ္သည့္ ဆနပ္လိက္လုုိင္းႏွင့္ ဆင္ေျခာက္ေကာင္ႏွင့္အတူ တေပါင္းလဆန္း (၁၄) ရက္ေန႔တြင္ မုုိးေကာင္း စ၀္ဖွလုုံ ႀကီး၏ ေဟာ္နန္းသုုိ႔၀င္ေရာက္ၿပီး  စ၀္ဖွလုုံ ေဆဟုုမ္ခန္ဖွ ထံပါးသုုိ႔ အက်ဳိးအေၾကာင္းအစုုံလင္ကုုိ သံေတာ္ဦးတင္ ေလွ်ာက္ထားတင္ျပၾကေလသည္။ အထက္ပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ ခႏၱီးသွ်မ္း သွ်မ္းနီ လူမ်ဳိးတုုိ႔၏ သမုုိင္းအေထာက္ထားခုုိင္လုုံသည့္ ဆင္ဖမ္းသမုုိင္းလည္းျဖစ္ေတာ့သည္။


ေတာဆင္ရုိင္းဖမ္းနည္းမ်ား

- က်ဳံးသြင္းဖမ္းျခင္း၊ -
- တုန္းစန္႔ သုုိ႔မဟုုတ္ မီလာရွီကာ (ႀကိဳးကြင္းပစ္ဖမ္းျခင္း)၊
- ေမ့ေဆးေသနတ္ျဖင့္ ပစ္ဖမ္းျခင္း၊
- တည္ဆင္ျဖင့္ဖမ္းျခင္း  သုိ႔မဟုတ္ ျမဴဆြယ္ဖမ္းဆီးျခင္း တုိ႔ျဖစ္ၾကပါသည္။-

တုန္းစန္႔ သုုိ႔မဟုုတ္ မီလာရွီကာ (ႀကိဳးကြင္းပစ္ဖမ္းျခင္း)၊ ဤဆင္ဖမ္နည္းကုုိ ျမန္မာႏုုိင္ငံတြင္ ခႏၱီးသွ်မ္း လူမ်ဳိးတုုိ႔ ပထမဦးဆုုံး လုုပ္ေဆာင္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး  ခႏၱီးသွ်မ္းႏွင့္ သွ်မ္းနီ  လူမ်ဳိးတုိ႔၏ ရုိးရာဓေလ့လည္းျဖစ္ပါသည္။ ၎သွ်မ္းတုိင္းရင္းသားမ်ားသည္ အိိႏိၵယႏွိင္ငံ၊ အာသံျပည္နယ္ သုိ႔သြားေရာက္ ေလ့လာသင္ၾကား၍ စတင္လုပ္ကုိင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္၊

AD- 1890 တြင္ ခႏၱီးသွ်မ္းလူမ်ဳိး စ၀္ဖမန္းေအာင္(မန္ေန) သည္ အသက္၁၈-၁၉ ႏွစ္အရြယ္ခန္႔ (၁၈၉၀ ျပည့္ႏွစ္)တြင္ ၎၏ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္း ခႏၱီးသွ်မ္မ်ားရွိရာ အိႏိိၵယႏွိင္ငံ အာသံျပည္နယ္သို႔သြာေရာက္၍ မီလာရွီကာဆင္ဖင္းနည္းကို ေလးနွစ္တိုင္တိုင္ ေလ့လာ သင္ၾကားခဲ့သည္။

စ၀္ဖမန္းေအာင္သည္ ခႏၱီးလုန္သို႔ျပန္ရာက္ၿပီး ထုိဆင္ဖမ္းနည္းျဖင့္ ၎ကုိယ္တုိင္ စ၀္ထုိနီ (လုပ္ငန္းရွင္)ႏွင့္ ဖန္ဒီ (ဆင္ဖမ္းကၽြမ္းက်င္သူ) အျဖစ္ေဆာင္ရြက္ၿပီး ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းကုိ လုပ္ကုိင္ျခင္း၊ အျခားသူမ်ားကုိလည္း သင္ၾကားျပသေပးျခင္း ျပဳလုပ္ခဲ့ရာမွ ခႏၱီသွ်မ္း မ်ားဤဆင္ဖမ္းနည္းကုိ တတ္ေျမာက္ကၽြမ္းက်င္လာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ဆင္္ဖမ္းနည္းကုိ ေစာေစာပုိင္းတြင္ သွ်မ္းဘာသာျဖင့္ တုန္းစန္႔ ႀကိဳးကြင္းပစ္ျခင္းဟုသာ ေခၚေ၀ၚခဲ့သည္၊ လြတ္လပ္ေရးရရွ္ိၿပီး ေနာက္ပုိင္းတြင္း ႏုိင္ငံေတာ္၏ လမ္းညြန္မႈျဖင့္ ဆင္ဖမ္း သမ၀ါယမ အသင္းကုိထူေထာင္၍ ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းမ်ားကုိ က်ယ္ျပန္႕စြာတုိးခ်ဲ႕ လုိပ္ကုိင္လာသည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္ မီလာရွီကာ ေ၀ါဟာရအေခၚအေ၀ၚ ကုိသုံးစြဲလာပါသည္ ။ ေ၀ါဟာရမႈရင္းမွာ အိႏိၵယႏုိင္ငံ အာသံျပည္နယ္ ကုလားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ဘာသာစကားျဖစ္သည္၊ ေတာလုိက္မုဆုိးမ်ား ေတာေတာင္ထဲတြင္ ေတာေကာင္မ်ားကုိ ေနာက္မွလုိက္၍ ပစ္ခတ္ဖမ္းဆီးယူသကဲ့သုိ႔ ေတာထဲတြင္ရွိေနေသာ ေတာဆင္ရုိင္းမ်ားကုိ ေနာက္မွလုိက္၍ လုိက္လံဖမ္းဆီး ယူျခင္းဟု အဓိပာယ္ရွိသည္။

 ဤဆင္ ဖမ္းနည္းသည္ က်ဳံးစနစ္ဖမ္းနည္းထက္ အသက္အႏၱရာယ္ ပုိမုိမ်ားျပားၿပီး ရဲရင့္စြန္႔စားလုပ္ ကုိင္ေဆာင္ရြက္ရေသာလည္း လူအင္းအားႏွင့္ ေငြေၾကးအကုန္အက်မွာမူ က်ဳံးဖမ္းနည္းထက္ ပုိမုိသက္သာပါသည္။

မီလာရွိီကာႀကိဳးကြင္းပစ္ ဆင္ဖမ္းနည္းမွာ ကြမ္ကီေခၚ အထူးသင္ၾကား တတ္ကၽြမ္းေသာ ဆင္ယဥ္ကုိ ဆိုင္ဖလာ ေခၚ ၀မ္းပတ္ႀကိဳး၊ ဆုိင္ကတ္ေခၚ သုိင္းႀကိဳး ႏွင့္ ဆင္ဖမ္းႀကိဳးမ်ား အျပည့္ အစုံတပ္ဆင္၍ ဖန္ဒီေခၚ ဆင္ဖမ္းကၽြမ္းက်င္သူက ဦးစီးလုပ္ၿပီး။ မာအြတ္ ေခၚ ဆင္ပဲ့ထိန္းသူက ဆင္အၿမီးပုိင္းတြင္ထုိင္ကာ ေတာဆင္ရုိင္းမ်ား ေနာက္သုိ႔ အေျပးလုိက္ၿပီး မိမိလုိခ်င္ေသာ ေတာဆင္ရုိင္း၏ ဦးေခါင္းကုိ ဆုိင္ဖန္ေခၚ ဆင္ဖမ္းႀကိဳးကြင္းျဖင့္ ပစ္ကာ ေတာဆင္ရုိင္း၏ လည္ပင္းကုိ စြပ္ဖမ္းျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ဆင္ဖမ္း ႀကိဳးကုိလည္း မိမိတုိ႔ကုိယ္တိုင္ ၁၀လြန္း၁၂လြန္းတင္ က်စ္ထါးေသာႀကိဳး အေတာင္၂၀(သုိ႕)၃၀ ကုိယူေဆာင္သြားရသည္။ ထုိႀကိဳးကုိ မုိးမစုိေရမထိမိေစရန္ သတိထား ထိမ္းသိမ္းထားရသည္။ ဖမ္းမိေသာဆင္ကုိ အျခားဆင္မ်ားျဖင့္ ညွပ္၍(သုိ႔)တြဲ၍ ေခၚေဆာင္လါၿပီးေနာက္  ေဇာ္ပုိင္ေခၚ ဆင္ေခ်ာ့ေတးျဖင့္ ရက္၂၀ (သုိ႔)၃၀ရက္ခန္႔ ေခ်ာ့ရသည္။ ထုိ႔အခါဆင္သည္ ယဥ္ပါးလါ၍ လုိအပ္သလုိ ခုိင္းေစလုိ႔ရသည္။ ထုိင္းႏုင္ငံတြင္မႈ ဆင္၏ အေနာက္ေျခေထာက္ကုိ ႀကိဳးကြင္းပစ္၍ ဖမ္းနည္းကုိုသုံးၾကပါသည္။

ခႏီၱ-သွ်မ္းနီတုိင္းရင္းသားတုိ႔၏ မီလာရွီကာဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းကုိ စတင္လုပ္ကုိင္ခဲ့ေသာ ခုႏွစ္မွာ ၁၈၉၆-ခုႏွစ္ စ၀္ဖမန္းေအာင္ (မန္ေန) ျဖစ္ပါသည္။ ၎သည္ ျမန္မာျပည္သုိ႔ျပန္ေရာက္ေသာအခါ အင္းေတာ္ႀကီး ဆင္ဖမ္းနယ္ လီဒုိလမ္း ေနာင္မီး ဆင္စခန္းေဆာင္ရြက္ ခဲ့ပါသည္၊ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္ မတ္လ (၁)ရက္ေန႔သည္ အဂၤလိပ္အစုိးရက မႏၱေလးမွ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ထိ မီးရထားလမ္း   ေဖာက္လုပ္ ေရာက္ ရွိေသာႏွစ္ျဖစ္ပါသည္၊ ထုိႏွစ္တြင္ စ၀္မန္းေအာင္သည္ သူ၏ဆင္ျဖင့္ မီးရထားတြဲကုိ ဆြဲေပးခဲ့ရသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရွိရပါသည္၊
မီလာရွီကာဆင္ ဖမ္းလုပ္ငန္းတစ္ခ ုလုပ္ကုိင္ရန္မွာ စ၀္ထုိနီေခၚ လုပ္ငန္းရွင္ တစ္ဦးသန္႔သန္႔(သုိမဟုတ္) စုေပါင္း၍ျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ကုိင္ႏုိင္သည္၊ လုပ္ငန္းပုိင္ရွင္က မိ္မိ္ကုိယ္တုိင္ ဆင္ဖမ္းခြင့္လုိင္စင္ ေလွ်ာက္ထားရၿပိီး မိမိကုိယ္ပုိင္လုိင္စင္ ဆင္ဖမ္းနယ္တြင္ လုပ္ကုိင္ႏုိင္သည္၊ ကုိယ္ပုိင္လုိင္စင္ မရွိေသာလည္း သူတစ္ပါး၏ လုိင္စင္နယ္တြင္ လုပ္ကုိင္ႏုိင္ပါသည္၊ ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းရွင္ တစ္ဦးသည္ အနည္းဆုံးအားျဖင့္ ကြမ္ကီဆင္တစ္ေကာင္၊ စခန္းေစာင့္ ဆင္တစ္ေကာင္၊ ဖန္ဒီတစ္ဦး ဆင္လုပ္သား ႏွစ္ဦးသုံးဦးႏွင့္ လုပ္ငန္းရွင္အပါ၀င္ လူငါးဦးေျခာက္ဦးႏွင့္ ဆင္ႏွစ္ေကာင္လုိအပ္ပါသည္။

 မိမိတတ္ႏုိင္လွ်င္ တတ္ႏုိင္သမွွ် ကြမ္ကီဆင္မ်ားမ်ား စခန္းေစာင္မ်ားမ်ား ထား၍လည္း လုပ္ကုိ္င္ႏုိင္ပါသည္၊ အေကာင္းဆုံးမွာ အနည္းဆုံး ကြမ္ကီဆင္ႏွစ္ေကာင္ႏွင့္ စခန္းေစာင့္ဆင္တစ္ေကာင္ျဖင့္ လုပ္သင့္ပါသည္၊ ကြမ္ကီဆင္္တစ္ေကာင္ တည္းဆုိလွ်င္ ေတာထဲ့သုိ႕ဆင္ဖမ္းထြက္သည့္အခါ အခက္အခဲမ်ားႀကံဳေတြ႔ႏုိင္ပါသည္၊ ကြမ္ကီဆင္ ႏွစ္ေကာင္ဆုိလွ်င္ တစ္ေကာင္ႏွင့္တစ္ေကာင္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီလုပ္ေဆာင္ႏုိင္သျဖင့္ ပုိအဆင္ေျပပါသည္။

ဆင္ဖမ္းရာသီအခ်ိန္သည္ ပြင့္လင္းေျခာက္ေသြ႔ ရာသီျဖစ္သည့္ တန္ေဆာင္မုန္းလမွ တန္းခူလ သုိ႔မဟုတ္ ေအာက္တုိဘာလ ေမလအထိျဖစ္သည္၊ ဖန္ဒီ၊ မာအြက္၊ ဆင္လုပ္သားမ်ားႏွင့္ ကြမ္ကီဆင္အကူမ်ားငွားလွ်င္ ဆင္ဖမ္းရာသီအတြက္ အခေၾကးေငြမ်ား တြက္ခ်က္ၿပီးငွားရမ္းရပါသည္၊ အဂၤလိပ္အစုိးရလက္ထက္ ဖန္ဒီငွားခသည္ ေတာဆင္ ေလးေကာင္ သုိ႔မဟုတ္ ငါးေကာင္ဖမ္းဆီးရမိလွ်င္ ဖန္ဒီကုိတစ္ကာင္ႏႈန္းက် ေပးရပါသည္၊ အကယ္၍ ဆင္ဖမ္းရာသီကုန္ဆုံးေသာလည္း။ သတ္မွတ္သည့္ ဆင္ေလးေကာင္ ငါးေကာင္ မရလွ်င္လုပ္ငန္းရွင္က တစ္ရာသီလုံး၏ ရသမွ်တန္ဖုိးေလးပုံတစ္ပုံကုိ ဖန္ဒီကုိေပးရသည္၊ မာအြတ္ႏွင့္ က်န္ဆင္လုပ္သားမ်ားကုိ မႈတစ္ရာသီလုံးတြင္ရရွိသည့္ အျမတ္ေပၚမႈတည္ၿပီး ေငြျဖင့္သတ္မွတ္ေပးေခ်ရသည္၊ ဆင္စခန္းသိမ္းၿပီးေနာက္ လုပ္ငန္းရွင္ႏွင့္အတူ အမာခံအျဖစ္ ဆင္မ်ားကုိ ဆက္လက္ထိန္းသိမ္း ေပးသူမ်ားကုိမႈ ဆင္ဖမ္းရာသီ  သုံးႏွစ္လွ်င္တစ္ႀကိမ္ ဆင္တစ္ေကာင္က် အဖုိးအခအျဖစ္ေပးရသည္၊ ဖန္ဒီ၊ မာအြတ္ႏွင့္ ဆင္လုပ္သားမ်ား အားလုံး. စားစရိတ္ အ၀တ္အထည္ႏွင့္ ေဆး၀ါးကုုန္က်စရိတ္အားလုံးကုိ လုပ္ငန္းရွင္က တာ၀န္ယူက်ခံရပါသည္၊

ကြမ္ကီဆင္ငါးခမွာ လြတ္လတ္ေရးရခါစ အခ်ိန္တြင္ ေငြေၾကးျဖင့္ေပးလွ်င္ ဆင္ဖမ္းတစ္ရာသီအတြက္ က်ပ္-၅၀၀ မွ ၁၀၀၀ အထိေပးရၿပီး ဆင္ျဖင့္ေပးရလွ်င္ ဆင္ဖမ္းရာသီ ႏွစ္ႏွစ္ သုိ႔မဟုတ္ သုံးႏွစ္လွွ်င္ ဆင္တစ္ေကာင္က်ေပးရသည္၊ ႏႈန္းေပးရသည္ အခ်ဳိ႕လုပ္ငန္းရွင္မ်ားက ေတာဆင္ရုိင္း တစ္ေကာင္ဖမ္းမိတုိင္း ဖန္ဒီကုိ ၂၅ က်ပ္၊ မာအြတ္ ၅ က်ပ္စသည္ျဖင့္ အပုိဆုေၾကးအျဖစ္ ခ်ီးျမင့္ေငြမ်ားေပးသည္။

ကြမ္ကီဆင္သည္ ဟုိင္းဆင္၊ ဟံဆင္ႏွင့္ ဆင္မမ်ား အေကာင္းဆုံးျဖစ္သည္။ စြယ္စုံႏွင့္ တည္မ်ားကုိလည္း သုံး၍ရေသာ္လည္း အစြယ္ရွည္ႀကီးမ်ားပါေနသျဖင့္ ေတာဆင္မ်ား ေၾကာက္လန္႔တတ္၍ အနားကတ္မခံၾကေပ၊ ဟုိင္းဆင္ႏွင့္ ဟန္ဆင္တုုိ႔မွာ ျပင္ပအျမင္အားျဖင့္ ဆင္မႏွင့္တူၿပီး အင္အားမွာ စြယ္စုံဆင္ႏွင့္ ဆင္မထက္ပုိမုိ အားေကာင္းသျဖင့္ ပုိမုိေကာင္းမြန္အားထားရသည္၊ ကြမ္ကီဆင္ျဖစ္ရန္မွာ ႏွစ္ဂုိမႈလကပင္ အက်င့္စိတ္ေန စိတ္ထားေကာင္း၍ အားကုိးအားထားရေသာ ဆင္မ်ားကုိေရြးခ်ယ္ၿပီး ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းတြင္အသုံးျပဳခုိင္းေစရင္း အထူးသင္ၾကား၍ တတ္ကကၽြမ္းလာျခင္းျဖစ္သည္ သို႔ေသာ ကၽြမ္းက်င္ျခင္းႏွင့္ ပုိ၍အားကုိးအားထားရျခင္းမ်ားကား တစ္ေကာင္ႏွင့္ တစ္ေကာင္တူညီျခင္းမရွိေပ၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ငွားခေပးရသည္မွာလည္း ကၽြမ္းက်င္ျခင္းႏွင့္ အားထားရျခင္းမ်ားကုိလုိက္ၿပီး ေငြေၾကးပုိ၍ေပးရပါသည္။

အဂၤလိပ္လက္ထက္တြင္ ေတာဆင္တစ္ေကာင္ဖမ္းမိလွ်င္ ၎ဆင္ကုုိ အနည္းဆုုံးႏွစ္ႀကိမ္ သုုိ႔မဟုုတ္သုုံးႀကိမ္ ဆင္၏ အရပ္အျမင့္ကုုိ တုုိင္းတာၿပီး အခြန္ေငြေကာက္ယူ၍ ခ်လန္ေငြရေျပစာကုုိ ထုုတ္ေပးသည္။ အရပ္ ၅ ေပရွိေသာဆင္ကုုိ ပထမအခြန္ ဒဂၤါး ေငြ၂၅ က်ပ္၊ ဒုုတိယအခြန္ ၅၀ က်ပ္ေပါင္း ၇၅ က်ပ္ အရပ္ျမင့္ ၆ေပရွိေသာဆင္ကုုိ ပထမ ၅၀ က်ပ္ ဒုုတိယ ၇၅ က်ပ္ေပါင္း ၁၂၅ က်ပ္၊ စသည္ စတုုိးစတုုိး ေကာက္ခံသည္။

ပထမဦးဆုံး စ၀္ဖမန္းေအာင္( မန္ေန)၊ ဒုတိယ စ၀္ဖေရႊနာ (မန္ေစ)၊ တတိယ စ၀္ဖေဆာင့္မိန္း၊ စ၀္ဖအန္စု (မုန္းလန္း) ႏွင့္ညီအစ္ကုိမ်ား စတုတၳ စ၀္ထိန္႔ (မန္ပန္)၊ ပဥၥမ စ၀္ႏြဲ႔ဟြမ္ (မန္ေစ) တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ေနာက္ပုိင္းတြင္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းကုိ လုပ္ကုိေဆာင္ရြက္ ခဲ့ၾကသည္။ စ၀္ဖမန္းေအာင္သည္ ဆင္ဖမ္းလုပ္ငန္းကုိ လုပ္ကုိင္ရင္း ဆင္စားက်က္ေကာင္းမြန္ေသာ ေနရာမ်ားတြင္ ရြာမ်ားတည္ခဲ့သည္။ ၎တည္ခဲ့ေသာရြာမ်ားမွာ မန္ေစတုန္၊ ကာမုိင္းၿမိဳ႕နယ္၊ နမ့္ဟုိင္ရြာအနီးႏွင့္ ဂ်ပန္ေခတ္ေနာက္ ပုိင္းတြင္ မုိင္းေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ ေညာင္ကုန္းရြာကုိ တည္ခဲ့သည္။ ခႏၱီးၿမိဳ႕နယ္ လုိင္စုိင္ရြာတြင္ လယ္တစ္စား ေဖာ္ခဲ့ေၾကာင္းသိရွိရသည္။ ၎သည္ သတၱိေကာင္းသူ ျဖစ္သည့္အျပင္ အရပ္အေမာင္းေကာင္းၿပီး ခြန္အားဗလလည္းေကာင္းသူျဖစ္သည္။ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ အသက္ ၈၁ ႏွစ္တြင္ ၎တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ေညာင္ကုန္းၿမိဳ႕တြင္ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။

 AD- 1910 တြင္ အဂၤလိပ္မ်ား ခႏၱီးလုုန္သုုိ႔ ပထမဦးဆုုံးေရာက္ခဲ့ေသာအခါ ခႏၱီးလုုန္မွ အိႏၱိယႏုုိင္ငံ အာသံနယ္သုုိ႔ သြားေရာက္ရန္ ထုုိစဥ္က အသက္ ၁၈ ႏွစ္အရြယ္ခန္႔ရွိ စ၀္ဖေရႊနာကုုိ ေစာ္ကန္ေတာင္ၾကားလမ္း အတုုိင္း လမ္းျပအျဖစ္ေခၚေဆာင္သြားခဲ့သည္။ ၎သည္ အာသံေ၀သာလီသုုိ႔ ေရာက္ေသာအခါ မီလာရွီကာဆင္ဖမ္းနည္းကုုိ ေ၀သာလီရွိ ေဆြမ်ဳိးမ်ားထံမွ ေလ့လာသင္ၾကားခဲ့ျပန္သည္။ ၎ခႏၱီးလုုန္သုုိ႔ ျပန္ေရာက္ေသာအခါ ျမစ္ႀကီးနားခရုုိင္၊ ကားမုုိင္းၿမိဳ႕နယ္သုုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ ဆင္ဖမ္းလုုပ္ငန္းမ်ားကုုိ လုုပ္ကုုိင္ေဆာင္ရြက္ရင္း ပထမဦးဆုုံး နမ့္ေစပူရြာ (ယခုု ကထန္ယန္ရြာအနီး) ကုုိတည္ခဲ့သည္။ ဒုုတိယ အႀကိမ္အျဖစ္ မန္ခုုိင္ခန္ရြာ (နမ့္ေစအင္ရြာေတာင္ဘက္) ႏွင့္ တတိယ အႀကိမ္အျဖစ္ ကားမုုိင္းၿမိဳ႕နယ္၊ နမ့္ေစအင္းရြာကုုိတည္ခဲ့သည္။ စ၀္ဖွၿဖိဳးခမ္း (လုုပ္ခြန္)သည္ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ ေဆာင္းခါးရြာ ကုုိတည္ခဲ့သည္။

အဂၤလိပ္အစုုိးကသည္ စ၀္ဖွေရႊနာက ခႏၱီးလုုန္မွ အာသံျပည္သုုိ႔ လမ္းျပ ကူညီေပးခဲ့သည့္အတြက္ ဆုုလာဘ္အျဖစ္ နာမည္ေကာင္း လက္မွတ္တစ္ေစာင္၊ ႏွစ္လုုံးခါးခ်ဳိးေသနတ္တစ္လက္၊ ဓါတ္ျပားစက္တခုုႏွင့္ ေလယာဥ္၊ ရထား၊ သေဘာၤခရီးျဖင့္ ျပန္ေစခဲ့ေၾကာင္းသိရသည္။ ၎သည္ ဟုုမၼလင္း အင္းေတာ္ႀကီး၊ ဟူးေကာင္း၊ အလိမ္တမာ၊ နမ့္ေကာင္းေခ်ာင္းေပါက္၀၊ ကာဒူ၊ နမ့္ဒဘတ္ေခ်ာင္းဖ်ား စေသာ ဆင္ဖမ္းနယ္ (သွ်မ္းေခၚ ခက္စန္႔) မ်ားကုုိ အဂၤလိပ္ အစုုိးရ ထံမွ လုုိင္စင္မ်ားယူကာ တုုန္းစန္႔ ေခၚ မီလာရွီကာ ဆင္ဖမ္းလုုပ္ငန္းကုုိ လုုပ္ကုုိင္ခဲ့သည္။

စ၀္ဖွေရႊနာ ကုုိယ္တုုိင္ကလည္း အာသံေ၀သာလီမွ ယူေဆာင္လာခဲ့သည္ ကြမ္ကီဆင္မ်ားျဖစ္ေသာ အုုိက္စပ္တက္ (ဟန္ဆင္)၊ နင္ညာလာတင္တုုပ္ (စြယ္စုုံ) ႏွင့္ အုုိကလီမႈ (ဟုုိင္းဆင္) သုုံးေကာင္ျဖင့္ ကသာအေရွ႕ဘက္သေျပပင္၊ ယင္းခဲ၊ မုုိးမိတ္၊ ေရႊလီနမ့္ပန္း၊ ထီးခ်ဳိင့္အေရွ႕ ဟသၤာ၊ နမ့္ေပါင္းစခန္းမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ဆင္ဖမ္းလုုပ္ငန္းမ်ားလုုပ္ ကုုိင္ခဲ့ေၾကာင္းသိရွိရပါသည္။ ၎သည္ စ၀္ဖွမန္ေအာင္ (မန္ေန) ထက္ အသက္ သုုံးႏွစ္ခန္႔ႀကီးၿပီး ဂ်ပန္ေခတ္ တြင္းနမ့္ေစအင္ ရြာတြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ေၾကာင္းသိရွိရပါသည္။

1952  ခုုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ (၁၀) ေန႔တြင္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ မေနာကြင္းႀကီး၌ ကခ်င္ျပည္နယ္ေန႔ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ထုုိစဥ္က ႏုုိင္ငံေတာ္ သမၼတႀကီး ေဒါက္တာဘဦး ႏွင့္ ရန္ကုုန္မွ ၾကြေရာက္လာၾကေသာ အထူး ဧည့္သည္ေတာ္မ်ား ႏွင့္ကခ်င္ျပည္နယ္မွ ဖိတ္ၾကားထားေသာ ဧည့္သည္ေတာ္မ်ားအား အထူးအဆန္းျပပြဲ ျပကြက္ျဖစ္္တဲ့ မီလာရွီကာ ဆင္ဖမ္းနည္း လက္ေတြ႔ သရုုပ္ျပပြဲ ကခ်င္ျပည္နယ္ အစုုိးရက ႀကီးမွဴးက်င္းပခဲ့ပါသည္။
ထုုိဆင္ဖမ္းနည္း လက္ေတြ႔သရုုပ္ျပ သျခင္းကုုိ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ နမၼတီးၿမိဳ႕တြင္ ရုုံးစုုိက္ထားေသာ ကခ်င္ျပည္နယ္ သမ၀ါယမ အသင္းႀကီးလူမ်ားက လက္ေတြ႔သရုုပ္ေဖာ္ျပသခဲ့ပါသည္။

ထုုတ္ႏုုတ္- ေစာႏြဲ႔ဆားေတာ္ ေရး -ခမ္းတီးရွမ္းတုုိ႔၏ မီလာရွီကာ ဆင္ဖမ္းနည္း
သွ်မ္းတုုိ႔ ဆင္အယူစ လက္ဆင့္ကမ္းစကား

၁၉၈၀ ေက်ာ္ခန္႔က က်ားေပါက္တုုိ႔ ကေလးဘ၀က မီလာရွီကာ စုုိင္းေဗဒါ ဆုုိေသာရုုပ္ရွင္ဇာတ္ကား အမည္ျဖင့္ သွ်မ္းတုုိ႔၏ တုုန္းစန္႔ေခၚ မီလာရွီကာ ဆင္ဖမ္းနည္းကုုိ ေျခခံထားေသာ ရုုပ္ရွင္ကားသည္ ရုုံျပည့္ရုုံလွ်ံအျဖစ္ျပသခဲ့ရသလုုိ မင္းသားျဖစ္ေသာ ေနေအာင္သည္ အကယ္ဒမီ ဆုုပါရရွိခဲ့ေလသည္။

က်န္ပ္တုုိ႔ ဘုုိးေဘးမ်ား သမုုိင္းစဥ္ဆက္ ကုုိယ္ပုုိင္စာေပျဖင့္ ေရးမွတ္သားခဲ့ေသာ တုုန္းစန္႔လုုိ႔ေခၚတဲ့ မီလာရွီကာ ႀကိဳးကြင္းပစ္ ဆင္ဖမ္းနည္း  သွ်မ္းလူငယ္္မ်ား သိရွိရန္ အစပထမ သမုုိင္းျဖစ္ရပ္မွန္ကုုိ တင္ျပလုုိက္ရပါသည္။