အေရွ႕ပုုိင္း သွ်မ္းျပည္ရဲ႕ သမုုိင္းအထင္ကရ ျဖစ္တဲ့ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ ႔ ( သွ်မ္းလုုိ ကိန္းတုန္) ကို ေရွးယခင္က စႏၵာရကြမ္း၊ ေခမရဋ္၊ တံုဂပူရိ စသည္ျဖင့္ ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကသလို ေခမာ၀ရ တိုင္းဂံုျပည္ဟုလည္းေခၚခဲ့ၾကသည္။ ေကာဇာသကရာဇ္ ၆၀၅ ခုုႏွစ္ AD -1243 မွစ၍ ေကာဇာသကရာဇ္ ၁၃၂၄ ခုႏွစ္ AD – 1962 အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ေစာ္ဘြားဦးေရမွာ စုစုေပါင္း (၄၉) ပါးရွိတယ္လုုိ႔ မွတ္တမ္းမ်ားအရ သိရပါသည္။
ဌာေနသွ်မ္းမ်ားက နမ့္ခိင္ျမစ္ကုုိအစြဲ၍ ေနထုုိင္လာခဲ့ေသာေၾကာင့္ ယင္းသွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႕ကုုိ သွ်မ္းတုုိ႔က တုုိင္းခိင္ ဟုုေခၚဆုုိခဲ့ရာ အျခားသူမ်ားက ေခၚဆုုိေသာ အသံမပိသေသာေၾကာင့္ ခိင္ကုုိ ဂံု ဟုုထြက္ခါ ဂုုံသွ်မ္းလူမ်ဳိးဟုု ျမန္မာ့သမုုိင္းတြင္ ေရးသားထားေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။
တုုိင္းခိင္ေခၚ ဂုုံသွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ကုုိယ္ပုုိင္စာေပ ယဥ္ေက်းမွာ ေရွးယခင္ ကပင္ ရွိခဲ့သည္။ ဂံုသွ်မ္း စာေပမ်ားသည္ အိႏၵိယ ျပည္သံုး Brahmi ႏွင့္ Sunskit အကၡရာတို႔ မွ တဆင့္ ပလႅ၀ အကၡရာ အျဖစ္အသံုုးျပဳၿပီး ခမင္ (ခ) ခမာ လူမ်ိဳးမ်ားမွ တဆင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ လာအို၊ ဇင္းမယ္၊ က်ိဳင္းတံုတို႔ မွတဆင့္ ဆစ္ေဆာင္ပန္နား အထိ အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။ လိတ္တုုိင္းခိင္ သိုု႕မဟုုတ္ ဂုုံသွ်မ္းစာဟုုေခၚသည္။
တုုိင္းခိင္ေခၚဂုုံသွ်မ္းလူမ်ဳိး ေနထုုိင္ရာ ေဒသတခုုလုုံးအား က်ဳိင္းတုုံၿမိဳ႕ကုုိ ဗဟုုိထား၍ သွ်မ္း ေစာ္ဘြား အဆက္ဆက္ အုုပ္ခ်ဳပ္ လာခဲ့သည္။
တခ်ိန္က ကုိယ္မင္း ကိုယ္ခ်င္းနဲ႔ က်ဳိင္းတုံေစ်း ----
1887 ခုႏွစ္တြင္ သွ်မ္းျပည္တ၀ွမ္းလုံးကုိ အေစာင့္ေရွာက္ခံႏုိင္ငံ (Protectorate State) အျဖစ္ အဂၤလိပ္တုိ႔ လာေရာက္ သတ္မွတ္ျခင္း မျပဳမွီ 19ရာစု ေႏွာင္းပုိင္းမွစ၍ 1880 ေက်ာ္အထိ သီးျခား လြတ္လပ္ေသာ နယ္ပယ္တစ္ခုအျဖစ္ ရပ္တည္ခဲ့သည္၊
---- တခ်ိန္က ကုိယ္မင္း ကိုယ္ခ်င္းနဲ႔ က်ဳိင္းတုံေစ်း
က်ဳိင္းတုုံၿမိဳ႕သည္ ေနာင္တုုံကန္ဟုုေခၚေသာ ၾကည့္လဲ့လဲ့ေရျပာကန္ႀကီးတည္ ရွိၿပီး လွပတင့္တယ္ လွေသာ အေရွ႕ပုုိင္း သွ်မ္းျပည္ရဲ႕ အတိတ္သမုုိင္းေတြ ျပည့္နက္ေနတဲ့ ေတာင္ေပၚသွ်မ္းၿမိဳ႕ေလး တၿမိဳ႕ပင္ျဖစ္သည္။
AD- 1903 ခုုႏွစ္ က်ဳိင္းတုံၿမိဳ႕ကုုိ ေစာ္ဘြားႀကီး- စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္ အင္းတလဲန္း (Kawn Kiao Intaleng ) အုုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလ ေစာ္ဘြားႀကီးသည္။ အိႏိၵယႏုိင္ငံသုိ႔ ဒါပါလုုိ႔ေခၚသည့္ အစည္းအေ၀ သြားေရာက္စဥ္ တပ္(ဒ္)မဟာကုုိ ေတြ႕ျမင္၍ ေဟာင္းႏြမ္းေနၿပီျဖစ္တဲ့ က်ဳိင္းတုုံ ေဟာ္နန္းေဟာင္းအား အစားထုုိးျပန္လည္ တည္ေဆာက္ရန္ အိႏၵိယမွ ဗိသုကာ အင္ဂ်င္နီရာ မ်ားေခၚေဆာင္က1905 ခုႏွစ္တြင္ ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။
က်ဳိင္းတုုံ ေဟာ္နန္းႀကီး တည္ေဆာက္ရန္ က်ဳိင္းတုံ နယ္ပယ္ တစ္၀ွမ္းလုံးရွိ ျပည္သူမ်ား အလူေငြမ်ားထဲ့၀င္ကာ စိတ္အား၊ လူအား၊ ေငြအား၊ ပစၥည္းအားတုိ႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့ ၾကျခင္းျဖစ္သည္၊ ေဟာ္နန္းေဆာက္လုုိ႔ က်န္ရွိေငြကုုိ ယခုုရဲစခန္း ေဆာက္လုုပ္သည္ဟုု သိရသည္။ တည္ေဆာက္ခ်ိန္ သုုံးႏွစ္ၾကာျမင္ခဲ့သည္ဟုု သိရသည္။ အိႏၵိယဗိသုကာ အင္ဂ်င္နီရာ၏ သားသမီးမ်ဳိးဆက္မ်ား ယေန႔တုုိင္က်ဳိင္တုုံၿမိဳ႕မွာ တည္ရွိေနသည္ကုုိ ေထာက္ရႈျခင္းျဖင့္ သူ႕ေခတ္သူ႔အခါ အလုိက္ ကုိ္ယ့္ထီး ကုိယ့္နန္း ကုိယ္က်ငွန္းႏွင့္ ေစာ္ဘြားမ်ားသည္ တရားတျဖင့္ အုပ္စုိးေၾကာင္း သိသာထင္ရွားသည္။
သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ တရုုတ္ကုုိစစ္ရႈံး၊ ျမန္မာဘုုရင္ ဘုုရင္ေနာင္ကုုိ စစ္ရႈံးကာ ဘုုရင္စႏွစ္မ်ား ပ်က္သုုန္း ခဲ့ၿပီးေနာက္ ေမာကုုိးျပည္ေထာင္ဟူေသာ သွ်မ္းေစာ္ဘြားနယ္ အငယ္မ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ရသလုုိ ေဒသတုုိင္းရွိ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ားသည္ လူထုုေပၚ တရားတျဖင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားရွိခဲ့သလုုိ ညွင္းပန္း ႏွိပ္စက္ခဲ့ေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ သုုိ႔ေပမဲ့ သွ်မ္းမဟုုတ္ေသာ္ အျခား တုုိင္းရင္းသားမ်ား အေပၚ လူမ်ဳိးတုုန္း သတ္ျဖတ္မႈမ်ား မရွိခဲ့သည္ကုုိေတြ႕ရသည္။
က်ဳိင္းတုံနယ္္ အက်ယ္၀န္းမွာျဖင့္ 12000 စတုရန္းမုိင္ရွိ၏ ေစာ္ဘြားမ်ား ေခတ္တြင္ က်ဳိင္းတုုံ ေစာ္ဘြာနယ္ဟာ သွ်မ္းေစာ္ဘြား မ်ားနယ္ထဲမွာ ေတာ့ အက်ယ္ျပန္႔ဆုုံးျဖစ္ၿပီး ေဟာ္နန္းေတာ္ ဟာလဲ ေခတ္အမွီဆုုံး ေဟာ္နန္းလုုိ႔ုိ ေျပာလုုိ႔ေျပာရေပမည္ျဖစ္သည္။
ေဟာ္နန္းေတြႏွင့္ ပတ္သက္လုုိ႔ သွ်မ္းသမုုိင္း သုုေတသီ မယ္ခူးေခးရွဲန္ ကအခုုလုုိဆုုိပါသည္။ “ေဟာ္နန္းကုုိ ေဆာက္တာ ေနဖုုိ႔သက္သက္ မဟုုတ္ပါဘူး ညီလာခံသုုိ႕မဟုုတ္ အစည္းေ၀းခန္းမ ဧည့္ေဆာင္ခန္းမ စသည့္ ခန္းမအသီးသီးမ်ား ထားရွိပါသည္။ အုုပ္ခ်ဳပ္ေရးစႏွစ္မွာဆုုိလုုိ႔ရွိရင္ စစ္ကဲရုုံး၊ ၀န္ႀကီးမ်ားရုုံးနဲ႕ ေစာ္ဘြားရုုံး ဆုုိၿပီးရွိပါသည္။ စစ္ေရးနဲ႕ပါတ္သက္လုုိ စစ္ကဲရုုံးကိုု တက္ရပါသည္။ စစ္ကဲရုုံးက ေဟာနန္းရဲ႕ အေနာက္ေၾကာဖက္မွာရွိပါသည္။ ၀န္ႀကီးမ်ားရုုံးကေတာ့ ေဟာ္နန္းရဲ႕ အေရွ႕မ်က္ႏွာစာမွာ ရွိၿပီး ၀န္ႀကီးေလးဦး ထုုိင္ပါသည္ ေဟာနန္းအတြင္း မွာေတာ့ ေစာ္ဘြားရုုံး ထုုိင္ပါသည္။
ျပည္သူ႕ေရးရာကိစၥ ျပည္သူျပည္သားမ်ားကိစၥ ၀န္ႀကီးမ်ားကေန တဆင့္တက္ပါသည္။ ၀န္ႀကီးေတြ ကေနတဆင့္ စစ္ကဲရုုံးကမွတဆင့္ တက္လာတဲ့ကိစၥ မွန္သမွ် ေစာ္ဘြားရုုံးကုုိ ေရာက္ပါသည္ ေစာ္ဘြားရုုံး ထဲမွာေတာ့ ေစာ္ဘြားနဲ႕အတူ ၀န္ႀကီးမ်ားနဲ႕ အပါ၀င္ စစ္ေရးဆုုိင္ရာ ဆုုိရင္ စစ္ကဲေတြနဲ႕ တုုိင္ပင္ညွိႏုုိင္းၿပီးေတာ့ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ၾကပါသည္။
ျပည္သူအေရးႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ ၀န္ႀကီးကေနတက္လာတဲ့ ကိစၥအ၀၀ကုုိ ၀န္ႀကီးေလးဦးအပါ၀င္ ေစာ္ဘြားမ်ားနဲ႔ အႀကံေပးပုုဂၢိဳလ္ ပညာရွင္မ်ား အားလုုံးဆုုံးျဖတ္ခ်က္ယူၿပီးေတာ့ လုုပ္ငန္းမ်ားကုုိ တည္ေဆာက္ပါသည္ ” ။
ထုုိ႔ေၾကာင္ ့ေဟာ္နန္းဆုုိသည္မွာ ေစာ္ဘြားေတြ ေနဖုုိ႔သက္သက္ အေဆာင္အေရာင္ မဟုုတ္ဘဲႏွင့္ တုုိင္းျပည္ကုုိ အုုပ္ခ်ဳပ္ကြပ္ကဲတဲ့ အေရးပါ အရာေရာက္တဲ့ေနရာ ျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ ....မယ္ခူးေခးရွဲန္
က်ဳိင္းတုုံၿမိဳ႕သည္ ကုိ္ယ့္ထီး ကုိယ့္နန္း ကုိယ္က်ငွန္းႏွင့္ ကုုိယ့္မင္း ကုုိယ့္ခ်င္းျဖင့္ ေနထုုိင္ခဲ့ေၾကာင္း သမုုိင္းထင္ရွားခဲ့သည္။ ဤသုုိ႔ျဖင့္ ကမၻာမွာ ျမန္မာေဟ့လုုိ႔ ေၾကြးေၾကာ္ေနခ်ိန္ မႏၱေလး နန္းေတာ္၊ ဘုုရင္ေနာင္ နန္းေတာ္ႀကီးမ်ား ျပန္တည္ေဆာက္ ျပဳျပင္ေနခ်ိန္ ေခြးစိတ္၀င္ေနသူ သမုုိင္းတန္ဖုုိး နားမလည္သူ အာဏာရႈးတဦး၏ အမိန္႔အရ 9 November 1991 ရက္ေန႔က သွ်မ္းျပည္ အေရွ႕ပုိင္း က်ဳိင္းၿမိဳ႕ေတာ္ သမုိင္းအေမြ အႏွစ္ျဖစ္သည့္ ေစာ္ဘြား ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ န၀တ စစ္အုပ္စုက ၿဖိဳခြဲဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ ဟုုိအရင္ တခ်ိန္က ရာဇပလႅင္ေပၚ၌ ေစာ္ဘြား (စ၀္ဖွါ႔) ႏွင့္ မဟာေဒ၀ီ (နန္းဖွါ႔)တုိ႔ မင္းေျမာက္တန္ဆာ မ်ား၀တ္ဆင္၊ ေရႊသဖူေဆာင္း ထုိင္ေလ်ာင္းရင္း ေဒါင္းၿမီး ယပ္ေတာင္ယပ္၊ ေအာင္စည္ေတာ တီးခတ္ၿပီး ၿမိဳ႕စားနယ္စားတုိ႔၏ ဂါ၀ရျပဳကန္ေတာ့ပြဲ ညီလာခံသဘင္ ႏွစ္စဥ္က်င္းပၿမဲ ျဖစ္သည္။
ယင္းအေဆာက္အဦးသည္ က်ယ္ေျပာလွေသာ ခရုိင္တခုလုံး၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန တခု ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ေစာ္ဘြား ၏ ဇနီး (6)ေယာက္၊ သားသမီး (19) ဦးႏွင့္ အတူေနထုိင္ခဲ့ေသာ အိမ္ေတာ္ယာလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။- ဟု ခ်င္းမုိင္အေျခစုိက္ သက္ေတာ္ 90 ေက်ာ္ရွိ စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္၏ 19 ေယာက္ေျမာက္ သမီးေတာ္က ျပန္ေျပာင္းေျပာျပခဲ့ဘူးသည္။ သူ၏ေျမးေတာ္သူ မင္းသား စ၀္စုိင္းလုံ (Sao Sai Long) သည္ သွ်မ္းျပည္နယ္ အစုိးရထံသုိ႔ ေဟာ္နန္းကုိ အလြဲေျပာင္းမေပးခင္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ အထိ ေဟာ္နန္း၏ ေနာက္ဆုံး ပုိင္ရွင္ျဖစ္ခဲ့သည္။
အဆုိပါေဟာ္နန္းကုိ စုိးစံသြားခဲ့သူ ေနာက္ဆုံးေစာ္ဘြားမွာ 1962 ခုႏွစ္ ေန၀င္းဦးေဆာင္ေသာ ဗမာစစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းသည့္ အခ်ိန္ ႏွိင္ငံေရး သမားမ်ားႏွင့္ သွ်မ္းျပည္ ေစာ္ဘြား ေခါင္းေဆာင္မ်ား အစုလုိက္ အဖမ္းခံရစဥ္ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္စုိင္းလုံ (ကြယ္လြန္) ႏွင့္ သူ၏ အကုိျဖစ္သူအား အမ်ား နည္းတူ အင္းစိန္တြင္ 6 ႏွစ္ေထာင္နန္းစံခဲ့ရသူ ျဖစ္သည္။
၎ျပန္လြတ္လာေသာအခါ၌ က်ဳိင္းတုုံတြင္ ေနထုိင္ ခြင့္မျပဳေတာ့ေပ၊ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ဗမာအာဏာရွင္ အစုိးရ အဆက္ဆက္က ၎တုိ႔၏ ဌာနေပါင္းစုံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားရုံး အျဖစ္ ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ တေလွ်ာက္ လုံး ေမာင္ပုိင္စီးလာ ခဲ့ၾကေတာ့သည္။
ယေန႔ခ်ိန္ထိ မႏၱေလး နန္းေတာ္ႀကီးအား အဂၤလိပ္မ်ား ၀င္ေရာက္သိမ္းပုုိက္ ပုုံကုုိ ျမန္မာ့ စာနယ္ဇင္း ရုုပ္ရွင္ေလာမ်ားတြင္ ၾကည့္လုုိ႔မကုုန္ ဖတ္လုုိ႕မကုုန္ ျဖစ္ေနသည္ကုုိလည္း ျမင္ခဲ့ဖတ္ခဲ့ရေပသည္။
ေဟာ္နန္းႀကီး ၿဖိဳခ်ပစ္ခါနီး၌ ကိန္းတုန္တၿမိဳ႕လုံးရွိ ေထႀကီး၀ါႀကီး သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖမ်ားက နအဖ အာဏာပုိင္မ်ားထံ အတန္တန္ ေတာင္းပန္ဟန္႔တား ခဲ့ၾကေသာ္လည္း လာတမွ်အရာမထင္ ရန္ကုန္စစ္ရုံးခ်ဳပ္က 9 November 1991 ရက္ေန႔တြင္ စတင္ၿဖိဳဖ်က္ပစ္ရန္ တုိက္ရုိက္ညြန္ၾကားလာသည္၊ ဟုထုိစဥ္က ဗုိလ္မွဴးႀကီး ေက်ာ္၀င္းက ဆင္ေျခေပးၿပီး ေဟာ္နန္းႀကီး ေဟာင္းႏြမ္းအုိမင္း ေဆြးေျမ႕ လွၿပီဟုလည္း ျပန္ေျပာလုိက္၏ အမွန္မွာ လုံး၀ေကာင္းမြန္ခုိင္ခံံ့ေနေသးသည္။
ဗမာျပည္မွ ဆင့္ေခၚ လာေသာ ဗမာအလုပ္သမားမ်ားႏွင့္ က်ဳိင္းတုုံေထာင္က် အက်ဥ္းသမား မ်ားျဖင့္ ေဟာ္နန္းႀကီ ကုိ ထုခြဲၿဖိဳခ်ခဲ့ၾကသည္။ ေဒသခံလူထုမ်ား အနားကပ္မၾကည့္ရႈႏုိင္ေစရန္ ေလးဘက္ ေလးတန္ အမုိးအကာမ်ားျဖင့္ အေစာင့္စစ္သားမ်ား ခ်ထားကာ တစ္လနီးပါး ၾကာျမင့္သည္အထိ ထုခြဲၿဖိဳဖ်က္ ရွင္းလင္းၿပီး ေက်ာက္၊ သဲ ကြန္ကရစ္ အစအနမ်ားကုိ ၿမိဳ႕အ၀င္ ေလးဘက္ေလးတန္ကားလမ္း မ်ားဆီသုိ႕ သြားေရာက္သြန္ခ် ဖုိ႔ခင္းၿပီး သစ္တုံး၊ သစ္လုံးမ်ားကုိမႈ ၿမိဳ႕အ၀င္တံတာမ်ား ျပဳလုပ္ေစခဲသည္၊ ေျခေထာက္ကုိ လူ႔ ခႏၶာကုိယ္၏ အနိမ့္က်ဆုံးအပုိင္းဟု ယူဆသတ္မွတ္ထားေသာ ယဥ္ေက်းမႈတခုတြင္ ယခုကဲ့သုိ႔ သမုိင္း၀င္ အဆာက္အအုံ တခု၏ အပုိင္းအစမ်ားအား လူအမ်ားေျခခ်ရာ ေနေရာေအာက္သုိ႔ ထားရွိလုိက္ျခင္းက သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား တန္ဘုိး ထားသည့္ သမုိင္းအေမြအႏွစ္ကုိ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း ေစာ္ကားလုိက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
ဌာေနတုိင္းရင္းသားတုိ႔၏ သမုိင္းအစစ္၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ အႏွစ္မ်ား သေကၤတအမွတ္အသားမွန္သမွ် ဆိတ္သုဥ္းေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ န၀တ ၊ နအဖ၊ တုိ႔တမင္တကာေဖါက္ဖ်က္ပစ္လုိသည္ဟု ေဒသခံျပည္သူမ်ား ယုံၾကည္ၾကသည္။ အားမတန္မာန္ေလွ်ာ့ေနၾကရသျဖင့္ ရုပ္၀တၳဳအခ်င္းအရာမ်ားကုိ ဗမာစစ္အာဏာပုိင္တုိ႔ ဖ်က္ဆီးႏုိင္ေသာ္လည္း က်ဳိင္းတုံ ျပည္သူျပည္သားမ်ား၏ မ်ဳိးခ်စ္ျပည္ခ်စ္စိတ္ဓါတ္ႏွင့္ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ကုိမႈ ဘယ္ေသာအခါမွ် ဖ်က္ဆီးႏွိင္လိမ့္မည္မဟုတ္ ဟုခံယူအားခဲထားသူမ်ား ဒုႏွင့္ေဒး ရွိေနပါသည္။
ဗုဒၶဘာသာကုုိ သက္၀င္ယုုံၾကည္ၾကေသာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႔၏ ရုုိးသားျဖဴစင္ျခင္းႏွင့္ ေရာင့္ရဲတင္းတိမ္ျခင္းကုုိ အခြင့္ေကာင္း ယူကာ သူခုုိးက လူဟစ္ေတာ့ အေမြအႏွစ္ေတြ ဆုုံးခဲ့ၿပီေပါ့
ေဟာ္နန္ႀကီးကုုိ 1994 ခုႏွစ္တြင္ျမန္မာ့ ဟုိတယ္ႏွင့္ ခရီးသြားလာေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ေဟာ္နန္း ေနရာေဟာင္း တြင္ က်ဳိင္းတုံဟုိတယ္ဟု အမည္ေပးကာ ေခတ္မွီ ေဟာ္တယ္တခုကုိ စတင္ေဆာက္ခဲ့သည္။ 1996 ခုႏွစ္တြင္ အၿပီးသတ္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး ကုန္က်စရိတ္ေငြ သန္း- 500 ကုန္က်ခဲ့သည္၊ တေစၦေျခက္သည္ ဟူေသာ ေကာလ ဟာလ သတင္းမ်ားေၾကာင့္ ဟုိတယ္တခုလုံး တည္းခုိသူကင္းမဲ့လ်က္ရွိသည္။
မည္သုုိ႔ပင္ရွိေစကာမႈ ေဟာ္နန္းႀကီးကုုိၿဖိဳခ်ဖ်က္ဆီးဖုုိ႔ အမိန္႔ေပးခဲ့သူ အာဏာရွင္ စစ္ဘီလူးႏွင့္ မိသားစုု သည္လည္း ေဟာ္နန္းႀကီး၏ ကံၾကမၼာလုုိ အစိတ္စိတ္ အမြာမြာ ျဖစ္ၿပီး လမ္းခင္းေက်ာက္ခဲ့ ဘ၀လုုိ သမုုိင္းေပ်ာက္ခဲ့ရတဲ့ အျဖစ္ မ်ဳိးႏွင့္ မႀကဳံပါေစႏွင့္လုုိ႔ေတာ့ ဆုုတာင္းေပးလုုိက္ပါသည္။
ဖ်က္ဆီးျခင္းခံလုုိက္ရေသာ ေဟာ္နန္းႀကီးကုုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေစာ္ဘြားဆက္ ဂႈဗိမာန္မ်ားဟာလည္း က်ဳိင္းတုုံ ၿမိဳ႕လည္လမ္းေဘးတြင္ က်န္ရွိေနပါေသးသည္။ ထုုိသုုိ႔ သမုုိင္း အေမြအႏွစ္ျဖစ္တဲ့ ဂူဗိမာန္မ်ားအား ေခြးစိတ္၀င္သူ မ်ဳိးမစစ္မ်ား ဖ်က္ဆီးျခင္းမွ ကာကြယ္ၾကပါဆုုိ႔လုုိ႕ ျမန္မာ့တုုိင္းရင္းသား မ်ားႏွင့္ ေတာင္ေပၚ တုုိင္းရင္းသားမ်ားအား ေျပာၾကားရင္း လာမည့္ သွ်မ္းႏွစ္သစ္ျဖစ္တဲ့ ေျမြႏွစ္မွာ က်ားမ်ား ေရႊျဖစ္ႏုုိင္ၾကပါေစ။
က်ဳိင္းတုုံေဟာ္နန္းေတာ္
ဌာေနသွ်မ္းမ်ားက နမ့္ခိင္ျမစ္ကုုိအစြဲ၍ ေနထုုိင္လာခဲ့ေသာေၾကာင့္ ယင္းသွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႕ကုုိ သွ်မ္းတုုိ႔က တုုိင္းခိင္ ဟုုေခၚဆုုိခဲ့ရာ အျခားသူမ်ားက ေခၚဆုုိေသာ အသံမပိသေသာေၾကာင့္ ခိင္ကုုိ ဂံု ဟုုထြက္ခါ ဂုုံသွ်မ္းလူမ်ဳိးဟုု ျမန္မာ့သမုုိင္းတြင္ ေရးသားထားေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။
တုုိင္းခိင္ေခၚ ဂုုံသွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ကုုိယ္ပုုိင္စာေပ ယဥ္ေက်းမွာ ေရွးယခင္ ကပင္ ရွိခဲ့သည္။ ဂံုသွ်မ္း စာေပမ်ားသည္ အိႏၵိယ ျပည္သံုး Brahmi ႏွင့္ Sunskit အကၡရာတို႔ မွ တဆင့္ ပလႅ၀ အကၡရာ အျဖစ္အသံုုးျပဳၿပီး ခမင္ (ခ) ခမာ လူမ်ိဳးမ်ားမွ တဆင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ လာအို၊ ဇင္းမယ္၊ က်ိဳင္းတံုတို႔ မွတဆင့္ ဆစ္ေဆာင္ပန္နား အထိ အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။ လိတ္တုုိင္းခိင္ သိုု႕မဟုုတ္ ဂုုံသွ်မ္းစာဟုုေခၚသည္။

တခ်ိန္က ကုိယ္မင္း ကိုယ္ခ်င္းနဲ႔ က်ဳိင္းတုံေစ်း ----
1887 ခုႏွစ္တြင္ သွ်မ္းျပည္တ၀ွမ္းလုံးကုိ အေစာင့္ေရွာက္ခံႏုိင္ငံ (Protectorate State) အျဖစ္ အဂၤလိပ္တုိ႔ လာေရာက္ သတ္မွတ္ျခင္း မျပဳမွီ 19ရာစု ေႏွာင္းပုိင္းမွစ၍ 1880 ေက်ာ္အထိ သီးျခား လြတ္လပ္ေသာ နယ္ပယ္တစ္ခုအျဖစ္ ရပ္တည္ခဲ့သည္၊
---- တခ်ိန္က ကုိယ္မင္း ကိုယ္ခ်င္းနဲ႔ က်ဳိင္းတုံေစ်း
က်ဳိင္းတုုံၿမိဳ႕သည္ ေနာင္တုုံကန္ဟုုေခၚေသာ ၾကည့္လဲ့လဲ့ေရျပာကန္ႀကီးတည္ ရွိၿပီး လွပတင့္တယ္ လွေသာ အေရွ႕ပုုိင္း သွ်မ္းျပည္ရဲ႕ အတိတ္သမုုိင္းေတြ ျပည့္နက္ေနတဲ့ ေတာင္ေပၚသွ်မ္းၿမိဳ႕ေလး တၿမိဳ႕ပင္ျဖစ္သည္။
AD- 1903 ခုုႏွစ္ က်ဳိင္းတုံၿမိဳ႕ကုုိ ေစာ္ဘြားႀကီး- စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္ အင္းတလဲန္း (Kawn Kiao Intaleng ) အုုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလ ေစာ္ဘြားႀကီးသည္။ အိႏိၵယႏုိင္ငံသုိ႔ ဒါပါလုုိ႔ေခၚသည့္ အစည္းအေ၀ သြားေရာက္စဥ္ တပ္(ဒ္)မဟာကုုိ ေတြ႕ျမင္၍ ေဟာင္းႏြမ္းေနၿပီျဖစ္တဲ့ က်ဳိင္းတုုံ ေဟာ္နန္းေဟာင္းအား အစားထုုိးျပန္လည္ တည္ေဆာက္ရန္ အိႏၵိယမွ ဗိသုကာ အင္ဂ်င္နီရာ မ်ားေခၚေဆာင္က1905 ခုႏွစ္တြင္ ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။
သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ တရုုတ္ကုုိစစ္ရႈံး၊ ျမန္မာဘုုရင္ ဘုုရင္ေနာင္ကုုိ စစ္ရႈံးကာ ဘုုရင္စႏွစ္မ်ား ပ်က္သုုန္း ခဲ့ၿပီးေနာက္ ေမာကုုိးျပည္ေထာင္ဟူေသာ သွ်မ္းေစာ္ဘြားနယ္ အငယ္မ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ရသလုုိ ေဒသတုုိင္းရွိ သွ်မ္းေစာ္ဘြားမ်ားသည္ လူထုုေပၚ တရားတျဖင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားရွိခဲ့သလုုိ ညွင္းပန္း ႏွိပ္စက္ခဲ့ေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ သုုိ႔ေပမဲ့ သွ်မ္းမဟုုတ္ေသာ္ အျခား တုုိင္းရင္းသားမ်ား အေပၚ လူမ်ဳိးတုုန္း သတ္ျဖတ္မႈမ်ား မရွိခဲ့သည္ကုုိေတြ႕ရသည္။
က်ဳိင္းတုံနယ္္ အက်ယ္၀န္းမွာျဖင့္ 12000 စတုရန္းမုိင္ရွိ၏ ေစာ္ဘြားမ်ား ေခတ္တြင္ က်ဳိင္းတုုံ ေစာ္ဘြာနယ္ဟာ သွ်မ္းေစာ္ဘြား မ်ားနယ္ထဲမွာ ေတာ့ အက်ယ္ျပန္႔ဆုုံးျဖစ္ၿပီး ေဟာ္နန္းေတာ္ ဟာလဲ ေခတ္အမွီဆုုံး ေဟာ္နန္းလုုိ႔ုိ ေျပာလုုိ႔ေျပာရေပမည္ျဖစ္သည္။
ေဟာ္နန္းေတြႏွင့္ ပတ္သက္လုုိ႔ သွ်မ္းသမုုိင္း သုုေတသီ မယ္ခူးေခးရွဲန္ ကအခုုလုုိဆုုိပါသည္။ “ေဟာ္နန္းကုုိ ေဆာက္တာ ေနဖုုိ႔သက္သက္ မဟုုတ္ပါဘူး ညီလာခံသုုိ႕မဟုုတ္ အစည္းေ၀းခန္းမ ဧည့္ေဆာင္ခန္းမ စသည့္ ခန္းမအသီးသီးမ်ား ထားရွိပါသည္။ အုုပ္ခ်ဳပ္ေရးစႏွစ္မွာဆုုိလုုိ႔ရွိရင္ စစ္ကဲရုုံး၊ ၀န္ႀကီးမ်ားရုုံးနဲ႕ ေစာ္ဘြားရုုံး ဆုုိၿပီးရွိပါသည္။ စစ္ေရးနဲ႕ပါတ္သက္လုုိ စစ္ကဲရုုံးကိုု တက္ရပါသည္။ စစ္ကဲရုုံးက ေဟာနန္းရဲ႕ အေနာက္ေၾကာဖက္မွာရွိပါသည္။ ၀န္ႀကီးမ်ားရုုံးကေတာ့ ေဟာ္နန္းရဲ႕ အေရွ႕မ်က္ႏွာစာမွာ ရွိၿပီး ၀န္ႀကီးေလးဦး ထုုိင္ပါသည္ ေဟာနန္းအတြင္း မွာေတာ့ ေစာ္ဘြားရုုံး ထုုိင္ပါသည္။

ျပည္သူအေရးႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ ၀န္ႀကီးကေနတက္လာတဲ့ ကိစၥအ၀၀ကုုိ ၀န္ႀကီးေလးဦးအပါ၀င္ ေစာ္ဘြားမ်ားနဲ႔ အႀကံေပးပုုဂၢိဳလ္ ပညာရွင္မ်ား အားလုုံးဆုုံးျဖတ္ခ်က္ယူၿပီးေတာ့ လုုပ္ငန္းမ်ားကုုိ တည္ေဆာက္ပါသည္ ” ။
ထုုိ႔ေၾကာင္ ့ေဟာ္နန္းဆုုိသည္မွာ ေစာ္ဘြားေတြ ေနဖုုိ႔သက္သက္ အေဆာင္အေရာင္ မဟုုတ္ဘဲႏွင့္ တုုိင္းျပည္ကုုိ အုုပ္ခ်ဳပ္ကြပ္ကဲတဲ့ အေရးပါ အရာေရာက္တဲ့ေနရာ ျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ ....မယ္ခူးေခးရွဲန္
က်ဳိင္းတုုံၿမိဳ႕သည္ ကုိ္ယ့္ထီး ကုိယ့္နန္း ကုိယ္က်ငွန္းႏွင့္ ကုုိယ့္မင္း ကုုိယ့္ခ်င္းျဖင့္ ေနထုုိင္ခဲ့ေၾကာင္း သမုုိင္းထင္ရွားခဲ့သည္။ ဤသုုိ႔ျဖင့္ ကမၻာမွာ ျမန္မာေဟ့လုုိ႔ ေၾကြးေၾကာ္ေနခ်ိန္ မႏၱေလး နန္းေတာ္၊ ဘုုရင္ေနာင္ နန္းေတာ္ႀကီးမ်ား ျပန္တည္ေဆာက္ ျပဳျပင္ေနခ်ိန္ ေခြးစိတ္၀င္ေနသူ သမုုိင္းတန္ဖုုိး နားမလည္သူ အာဏာရႈးတဦး၏ အမိန္႔အရ 9 November 1991 ရက္ေန႔က သွ်မ္းျပည္ အေရွ႕ပုိင္း က်ဳိင္းၿမိဳ႕ေတာ္ သမုိင္းအေမြ အႏွစ္ျဖစ္သည့္ ေစာ္ဘြား ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ န၀တ စစ္အုပ္စုက ၿဖိဳခြဲဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ ဟုုိအရင္ တခ်ိန္က ရာဇပလႅင္ေပၚ၌ ေစာ္ဘြား (စ၀္ဖွါ႔) ႏွင့္ မဟာေဒ၀ီ (နန္းဖွါ႔)တုိ႔ မင္းေျမာက္တန္ဆာ မ်ား၀တ္ဆင္၊ ေရႊသဖူေဆာင္း ထုိင္ေလ်ာင္းရင္း ေဒါင္းၿမီး ယပ္ေတာင္ယပ္၊ ေအာင္စည္ေတာ တီးခတ္ၿပီး ၿမိဳ႕စားနယ္စားတုိ႔၏ ဂါ၀ရျပဳကန္ေတာ့ပြဲ ညီလာခံသဘင္ ႏွစ္စဥ္က်င္းပၿမဲ ျဖစ္သည္။
ယင္းအေဆာက္အဦးသည္ က်ယ္ေျပာလွေသာ ခရုိင္တခုလုံး၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန တခု ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ေစာ္ဘြား ၏ ဇနီး (6)ေယာက္၊ သားသမီး (19) ဦးႏွင့္ အတူေနထုိင္ခဲ့ေသာ အိမ္ေတာ္ယာလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။- ဟု ခ်င္းမုိင္အေျခစုိက္ သက္ေတာ္ 90 ေက်ာ္ရွိ စ၀္ကြဏ္းေက်ာက္၏ 19 ေယာက္ေျမာက္ သမီးေတာ္က ျပန္ေျပာင္းေျပာျပခဲ့ဘူးသည္။ သူ၏ေျမးေတာ္သူ မင္းသား စ၀္စုိင္းလုံ (Sao Sai Long) သည္ သွ်မ္းျပည္နယ္ အစုိးရထံသုိ႔ ေဟာ္နန္းကုိ အလြဲေျပာင္းမေပးခင္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္ အထိ ေဟာ္နန္း၏ ေနာက္ဆုံး ပုိင္ရွင္ျဖစ္ခဲ့သည္။
အဆုိပါေဟာ္နန္းကုိ စုိးစံသြားခဲ့သူ ေနာက္ဆုံးေစာ္ဘြားမွာ 1962 ခုႏွစ္ ေန၀င္းဦးေဆာင္ေသာ ဗမာစစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းသည့္ အခ်ိန္ ႏွိင္ငံေရး သမားမ်ားႏွင့္ သွ်မ္းျပည္ ေစာ္ဘြား ေခါင္းေဆာင္မ်ား အစုလုိက္ အဖမ္းခံရစဥ္ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္စုိင္းလုံ (ကြယ္လြန္) ႏွင့္ သူ၏ အကုိျဖစ္သူအား အမ်ား နည္းတူ အင္းစိန္တြင္ 6 ႏွစ္ေထာင္နန္းစံခဲ့ရသူ ျဖစ္သည္။
၎ျပန္လြတ္လာေသာအခါ၌ က်ဳိင္းတုုံတြင္ ေနထုိင္ ခြင့္မျပဳေတာ့ေပ၊ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ဗမာအာဏာရွင္ အစုိးရ အဆက္ဆက္က ၎တုိ႔၏ ဌာနေပါင္းစုံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားရုံး အျဖစ္ ေဟာ္နန္းႀကီးကုိ တေလွ်ာက္ လုံး ေမာင္ပုိင္စီးလာ ခဲ့ၾကေတာ့သည္။
ယေန႔ခ်ိန္ထိ မႏၱေလး နန္းေတာ္ႀကီးအား အဂၤလိပ္မ်ား ၀င္ေရာက္သိမ္းပုုိက္ ပုုံကုုိ ျမန္မာ့ စာနယ္ဇင္း ရုုပ္ရွင္ေလာမ်ားတြင္ ၾကည့္လုုိ႔မကုုန္ ဖတ္လုုိ႕မကုုန္ ျဖစ္ေနသည္ကုုိလည္း ျမင္ခဲ့ဖတ္ခဲ့ရေပသည္။
ေဟာ္နန္းႀကီး ၿဖိဳခ်ပစ္ခါနီး၌ ကိန္းတုန္တၿမိဳ႕လုံးရွိ ေထႀကီး၀ါႀကီး သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖမ်ားက နအဖ အာဏာပုိင္မ်ားထံ အတန္တန္ ေတာင္းပန္ဟန္႔တား ခဲ့ၾကေသာ္လည္း လာတမွ်အရာမထင္ ရန္ကုန္စစ္ရုံးခ်ဳပ္က 9 November 1991 ရက္ေန႔တြင္ စတင္ၿဖိဳဖ်က္ပစ္ရန္ တုိက္ရုိက္ညြန္ၾကားလာသည္၊ ဟုထုိစဥ္က ဗုိလ္မွဴးႀကီး ေက်ာ္၀င္းက ဆင္ေျခေပးၿပီး ေဟာ္နန္းႀကီး ေဟာင္းႏြမ္းအုိမင္း ေဆြးေျမ႕ လွၿပီဟုလည္း ျပန္ေျပာလုိက္၏ အမွန္မွာ လုံး၀ေကာင္းမြန္ခုိင္ခံံ့ေနေသးသည္။
ဗမာျပည္မွ ဆင့္ေခၚ လာေသာ ဗမာအလုပ္သမားမ်ားႏွင့္ က်ဳိင္းတုုံေထာင္က် အက်ဥ္းသမား မ်ားျဖင့္ ေဟာ္နန္းႀကီ ကုိ ထုခြဲၿဖိဳခ်ခဲ့ၾကသည္။ ေဒသခံလူထုမ်ား အနားကပ္မၾကည့္ရႈႏုိင္ေစရန္ ေလးဘက္ ေလးတန္ အမုိးအကာမ်ားျဖင့္ အေစာင့္စစ္သားမ်ား ခ်ထားကာ တစ္လနီးပါး ၾကာျမင့္သည္အထိ ထုခြဲၿဖိဳဖ်က္ ရွင္းလင္းၿပီး ေက်ာက္၊ သဲ ကြန္ကရစ္ အစအနမ်ားကုိ ၿမိဳ႕အ၀င္ ေလးဘက္ေလးတန္ကားလမ္း မ်ားဆီသုိ႕ သြားေရာက္သြန္ခ် ဖုိ႔ခင္းၿပီး သစ္တုံး၊ သစ္လုံးမ်ားကုိမႈ ၿမိဳ႕အ၀င္တံတာမ်ား ျပဳလုပ္ေစခဲသည္၊ ေျခေထာက္ကုိ လူ႔ ခႏၶာကုိယ္၏ အနိမ့္က်ဆုံးအပုိင္းဟု ယူဆသတ္မွတ္ထားေသာ ယဥ္ေက်းမႈတခုတြင္ ယခုကဲ့သုိ႔ သမုိင္း၀င္ အဆာက္အအုံ တခု၏ အပုိင္းအစမ်ားအား လူအမ်ားေျခခ်ရာ ေနေရာေအာက္သုိ႔ ထားရွိလုိက္ျခင္းက သွ်မ္းလူမ်ဳိးမ်ား တန္ဘုိး ထားသည့္ သမုိင္းအေမြအႏွစ္ကုိ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း ေစာ္ကားလုိက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
ဌာေနတုိင္းရင္းသားတုိ႔၏ သမုိင္းအစစ္၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြ အႏွစ္မ်ား သေကၤတအမွတ္အသားမွန္သမွ် ဆိတ္သုဥ္းေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ န၀တ ၊ နအဖ၊ တုိ႔တမင္တကာေဖါက္ဖ်က္ပစ္လုိသည္ဟု ေဒသခံျပည္သူမ်ား ယုံၾကည္ၾကသည္။ အားမတန္မာန္ေလွ်ာ့ေနၾကရသျဖင့္ ရုပ္၀တၳဳအခ်င္းအရာမ်ားကုိ ဗမာစစ္အာဏာပုိင္တုိ႔ ဖ်က္ဆီးႏုိင္ေသာ္လည္း က်ဳိင္းတုံ ျပည္သူျပည္သားမ်ား၏ မ်ဳိးခ်စ္ျပည္ခ်စ္စိတ္ဓါတ္ႏွင့္ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ကုိမႈ ဘယ္ေသာအခါမွ် ဖ်က္ဆီးႏွိင္လိမ့္မည္မဟုတ္ ဟုခံယူအားခဲထားသူမ်ား ဒုႏွင့္ေဒး ရွိေနပါသည္။

ေဟာ္နန္ႀကီးကုုိ 1994 ခုႏွစ္တြင္ျမန္မာ့ ဟုိတယ္ႏွင့္ ခရီးသြားလာေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ေဟာ္နန္း ေနရာေဟာင္း တြင္ က်ဳိင္းတုံဟုိတယ္ဟု အမည္ေပးကာ ေခတ္မွီ ေဟာ္တယ္တခုကုိ စတင္ေဆာက္ခဲ့သည္။ 1996 ခုႏွစ္တြင္ အၿပီးသတ္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး ကုန္က်စရိတ္ေငြ သန္း- 500 ကုန္က်ခဲ့သည္၊ တေစၦေျခက္သည္ ဟူေသာ ေကာလ ဟာလ သတင္းမ်ားေၾကာင့္ ဟုိတယ္တခုလုံး တည္းခုိသူကင္းမဲ့လ်က္ရွိသည္။
မည္သုုိ႔ပင္ရွိေစကာမႈ ေဟာ္နန္းႀကီးကုုိၿဖိဳခ်ဖ်က္ဆီးဖုုိ႔ အမိန္႔ေပးခဲ့သူ အာဏာရွင္ စစ္ဘီလူးႏွင့္ မိသားစုု သည္လည္း ေဟာ္နန္းႀကီး၏ ကံၾကမၼာလုုိ အစိတ္စိတ္ အမြာမြာ ျဖစ္ၿပီး လမ္းခင္းေက်ာက္ခဲ့ ဘ၀လုုိ သမုုိင္းေပ်ာက္ခဲ့ရတဲ့ အျဖစ္ မ်ဳိးႏွင့္ မႀကဳံပါေစႏွင့္လုုိ႔ေတာ့ ဆုုတာင္းေပးလုုိက္ပါသည္။
ဖ်က္ဆီးျခင္းခံလုုိက္ရေသာ ေဟာ္နန္းႀကီးကုုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေစာ္ဘြားဆက္ ဂႈဗိမာန္မ်ားဟာလည္း က်ဳိင္းတုုံ ၿမိဳ႕လည္လမ္းေဘးတြင္ က်န္ရွိေနပါေသးသည္။ ထုုိသုုိ႔ သမုုိင္း အေမြအႏွစ္ျဖစ္တဲ့ ဂူဗိမာန္မ်ားအား ေခြးစိတ္၀င္သူ မ်ဳိးမစစ္မ်ား ဖ်က္ဆီးျခင္းမွ ကာကြယ္ၾကပါဆုုိ႔လုုိ႕ ျမန္မာ့တုုိင္းရင္းသား မ်ားႏွင့္ ေတာင္ေပၚ တုုိင္းရင္းသားမ်ားအား ေျပာၾကားရင္း လာမည့္ သွ်မ္းႏွစ္သစ္ျဖစ္တဲ့ ေျမြႏွစ္မွာ က်ားမ်ား ေရႊျဖစ္ႏုုိင္ၾကပါေစ။
က်ဳိင္းတုုံေဟာ္နန္းေတာ္