ယေန႔ျမန္မာႏုုိင္ငံဟုု မေပၚေပါက္ခင္က တုုိင္းရင္းသားေဒသမ်ားတြင္ ကုုိယ့္မင္းကုုိယ့္ခ်င္းျဖင့္ အစဥ္သျဖင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္ေနထုုိင္လာခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာဘုုရင္ဟုုေျပာလွ်င္ ဗမာလူမ်ဳိးမ်ားကုုိသား အရင္ဆုုံးေျပးျမင္ ၾကေပလိမ့္မည္ သမုုိင္းသက္ေသ အေထာက္ထားခုုိင္လုုံစြာ ျမန္မာႏုုိင္ငံတြင္ ဘုုရင္စနစ္ျဖင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္ေနထုုိင္ လာခဲ့ၾကေသာ မြန္၊ ဗမာ၊ ရခုုိင္၊ သွ်မ္း ေလးမ်ဳိးတုုိ႔ရွိခဲ့သည္။ ဗမာ ဘုုရင္မ်ားႏွင့္ ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ အုုပ္ခ်ဳပ္ေနထုုိင္လာခဲ့ၾကသည္ကုုိ လည္းေတြ႕ရသည္။
ျမန္မာ့သမုုိင္းကုုိ လွန္ေလာ္ၾကည့္လုုိက္ရင္ တုုိင္းရင္းသားအထင္ကရ မ်ားကုုိေတြ႔ရွိရသည္။ ထုုိအထင္ ကရမ်ားထဲတြင္ ရွင္ေစာပု ဟူ၍ မြန္ဘုရင္မတစ္ပါး ထူးျခားစြာ ေပၚထြန္းခ့ဲေပသည္။
ထုိအတိတ္သမုုိင္းသည္ တုုိင္းရင္းသားတုုိ႔အဖုုိ႔ အဖုုိးမျဖတ္ႏုုိင္ေသာ အတိတ္သမုုိင္းမ်ား လည္းရွိသည္။ ဒီေန႔ေခတ္ လူငယ္ေတြက သမုိင္းဟုုဆုုိလွ်င္ အြန္လုုိင္းပဲျဖစ္ျဖစ္ စာအုပ္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ျမင္ရင္ ႏွာေခါင္းရႈံ႕ ျပတတ္ၾကသည္။ အေဟာင္း အျမင္ေတြ ျပန္လွန္ေနလုိ႔ ဘာအက်ဳိးရွိမွာလဲ၊ လက္ရွိျဖစ္ေနတာေတြကုိပဲ ၾကည့္ပါလုိ႔ ေျပာေလ့ရွိသည္။ အခ်ဳိ႕လူငယ္မ်ားႏွင့္ ႏုုိင္ငံေရးလုုပ္စားေသာ Active အက္တီးဗစ္ အခ်ဳိ႕တုုိ႔သည္။ သမုုိင္းတန္ဖုုိးကုုိ လုုံး၀နားမလည္ၾကေပသည္။ ဒုုိနာႀကိဳက္ အမုုိက္ေစာ္ကားမ်ား ေပါမ်ားလာေပသည္။ အတိတ္ကုိ ျပန္မၾကည့္ခ်င္သလုိ အနာဂတ္ကုိ လွမ္းေမွ်ာ္ၾကည့္တာကုိလည္း မႀကိဳက္ၾက ဘူး။ စိတ္ကူယဥ္ေနလုိ႔ အိပ္မက္ေတြ မက္ေနလုိ႔ဘာမွ ျဖစ္လာမွာမဟုတ္ဘူး၊ ပစၥဳပၸန္မွာ ျဖစ္ႏုိင္တာေတြကုိ ပဲလုပ္လုိ႕တယ္ ဟုုဆုိၾကသည္။
ပစၥဳပၸန္မွာ လက္ေတြ႔က်တယ္ဆုိတဲ့ စကားက ျဖစ္ေနတာကုိ ျဖစ္ေနတဲ့အတုိင္း ရႈျမင္၊ အေျခကုိ အမွန္အတုိင္း သိေအာင္လုပ္၊ ၿပီးမွ ကုိယ္ပုိင္ဆင္ျခင္တုံတရားနဲ႔ ျဖစ္သင့္ျဖစ္ထုိက္တာကုိ လုပ္လုိ႔ ဆုိလုိတာ ျဖစ္တယ္။ အရွိကုိ အရွိတုိင္း ေက်နပ္ႏွစ္သိမ့္ ေနလုိက္မယ္ဆုိရင္ တုိးတက္ေျပာင္းလဲမႈဆုိတာ ဘယ္လုိလုပ္ရွိလာမွလဲ ေက်ာက္ေခတ္ အေျခအေနအတုိင္း ဂႈေအာင္းၿပီး သားစိမ္း ငါးစိမ္းပဲ စားေနရေတာ့မွာေပါ့။ ေရွးလူႀကီးေတြက စိတ္ကူးယဥ္ အိပ္မက္ေတြ မက္ခဲ့ၾကလုိ႔သာ လူသားေတြ ဒီေန႔ အေျခအေန အဆင့္ဆင့္အတန္းကုိ ေရာက္ရွိလာၾကတယ္ ဆုုိတာကုုိသိရွိဖုုိ႔ေတာ့လုုိပါသည္။
က်ေနာ္ က်ားေပါက္ေဖၚျပလုုိတာကေတာ့ ျမန္မာ့ အထင္ကရ ၾကားကဘုုမတပါး ျဖစ္ပါသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံသမုိင္း တေလွ်ာက္တြင္ ရွင္ေစာပု ဟူ၍ မြန္ဘုရင္မတစ္ပါး ထူးျခားစြာ ေပၚထြန္းခ့ဲေပသည္။ ရွင္ေစာပုသည္ မြန္တို႔၏ မဂဒူးမင္းဆက္တြင္ ၁၅ ဆက္ေျမာက္ မင္းျဖစ္သည္။ ေရႊတိဂံုေစတီ မြန္ေက်ာက္စာႏွင့္ အျခား မြန္ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ၿ၈ီႀတိဘုဝနာဒိတ် ျပ၀ရ ဓမၼေဇၾတ ေလာက်နာထျပဝရ မဟာဓမၼ ရာဇာဓိရာဇာေဒဝီ ဘဲြ႔ခံ ၀ိဟာရေဒ၀ီဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ဗညာထာ၀္ဟူ၍ လည္းေကာင္း ပါရိွသည္။ မြန္ရာဇ၀င္တြင္ ၀ိဟာရေဒ၀ီ၊ ၀ိသုဒၶရာဇာ၊ ဣတၳိရာဇာ၊ဗညားေထာ၀္ (မင္းအုိ) ႏွင့္ ေသ၀္စါ၀္ေပါအ္ (ရွင္ေစာပု) ဟူ၍ နာမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ေဖာ္ျပပါရိွေလသည္။
ရွင္ေစာပုသည္ မြန္ရာဇ၀င္တြင္ အလြန္ထင္ရွားသည့္ ရာဇာဓိရာဇ္ဘုရင္ႏွင့္ မိဘုရား ဒလသုဒၶမာယာတုိ႔မွ ဖြားျမင္ေသာ သမီးေတာ္ ျဖစ္သည္။ ရွင္ေစာပု၏ ေမြးေန႔ သကၠရာဇ္သည္ ၇၃၅ ခုႏွစ္၊ တေပါင္းလဆန္း ၁၂ ရက္၊ ဗုဒၶဟူးေန႔ ျဖစ္ေလသည္။ ေန႔နံအရ ၀ိဟာရေဒ၀ီဟု စတင္ေခၚတြင္ခ့ဲဟန္ တူေလသည္။ ယင္းႏွင့္အတူ တစ္မိတည္းတြင္ ဖြားျမင္သူကား ေမာင္ေတာ္ ဗညားရံ (ဗညားရာံ/ဗညားရာမ) ျဖစ္ေလသည္။
သကၠရာဇ္ ၇၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ခမည္းေတာ္ ရာဇာဓိရာဇ္ ရိွစဥ္ကပင္ အသက္ ၂၀ အရြယ္ ရိွၿပီျဖစ္ေသာ ရွင္ေစာပုအား တူေတာ္ သမိန္စည္သူႏွင့္ စုံဖက္ေစခ့ဲသည္။ ရွင္ေစာပုတြင္ သမီးႏွစ္ေယာက္ႏွင့္ သားတေယာက္ ထြန္းကားခ့ဲေလသည္။ သမီးႏွစ္ေယာက္ကုိ မိပေကာေထာ္ (မိပၠထ၀္) ႏွင့္ မိကာသင္ (မိပၠၾသန္)၊ သားကုိ ဗညားဗရူး (ဗညားဗေရာ၀္) ဟူ၍ အမည္ေပးေလသည္။
သကၠရာဇ္ ၇၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဗညားဗ႐ူးကုိ ဖြားျမင္ၿပီးေနာက္ ေျမာက္သားေတာ္ သမိန္စည္သူ ကံကုန္ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္တြင္ ရွင္ေစာပုသည္ ေမာင္ေတာ္ ဗညားက်န္းႏွင့္အတူ ဒဂုန္တြင္ စံေနရသည္။ သကၠရာဇ္ ၇၈၃ ခုႏွစ္တြင္ ခမည္းေတာ္ ရာဇာဓိရာဇ္ နတ္ရြာစံ၍ သားေတာ္ႀကီး ဗညားဓမၼရာဇာ(ဗညားက်န္း) နန္းတက္ေလသည္။ ထိုမင္း၏ လက္ထက္တြင္ ရွင္ေစာပု အင္းဝသုိ႔ ပါေတာ္မူ၍ သီဟသူမွအစ မိုးညွင္းမင္းတရားအထိ အင္းဝမင္းေလးဆက္တုိ႔၏ မိဖုရားအျဖစ္ အင္းဝတြင္ ခုနစ္ႏွစ္ၾကာမွ် စံေနခဲ့ရေလသည္။
အင္းဝသို႔ ရွင္ေစာပု ပါေတာ္မူပံုကို မြန္ရာဇဝင္မ်ားတြင္ တမ်ဳိးျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ျမန္မာရာဇဝင္မ်ား၌ တဖံုဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္ဖံု ေဖာ္ျပထားေလသည္။
မည္သို႔ဆိုေစ ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝသုိ႔ ပါေတာ္မူခဲ့ရၿပီးလွ်င္ အင္းဝဘုရင္၏ မိဖုရားႀကီးအျဖစ္ ေနခဲ့ရသည္ ကိုကား မြန္၊ ျမန္မာ ရာဇဝင္မ်ား အားလံုးက ေဖာ္ျပၾကေပသည္။ ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝတြင္ မိဖုရားႀကီး တပါးအျဖစ္ စံေနရလင့္ကစား မေပ်ာ္ပိုက္ေပ။ အင္းဝတြင္ သီဟသူႏွင့္ သံုးႏွစ္၊ မင္းလွငယ္ႏွင့္ သံုးလ၊ ကေလးေတာင္ညိဳမင္းနွင့္ ခုႏွစ္လ၊ မုိုးညွင္းမင္းတရားႏွင့္ သံုးႏွစ္ စုစုေပါင္း ခုနစ္ႏွစ္ ၾကာခဲ့ေလသည္။
ထိုမွ်ေသာ ကာလပတ္လံုး မိဖုရားႀကီး၏ စည္းစိမ္ခ်မ္းသာကို တပ္မက္ေမာျခင္း မရွိဘဲ မိမိ၏ေနရင္း ဟံသာဝတီ သုိ႔သာ ျပန္လုိလွ၍ ဒဂုန္ဆံေတာ္ရွင္၏ ေျခေတာ္ရင္းတြင္ ဥပုသ္သ ေဆာက္တည္ကာ ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာ အလုပ္တို႔ကုိသာ ေဆာင္ရြက္ေနလိုစိတ္ ျပင္းျပေနခဲ့ေလသည္။
ရွင္ေစာပုုသည္ မုိးညွင္းမင္းတရား လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၇၉၁ ခုုႏွစ္ အင္း၀ ၿမိဳ႕အေနာက္ လံုးေတာ္ေပါက္မွ ထြက္ကာ ႀကိဳတင္စီစဥ္ထားသည့္အတိုင္း ရဟန္းႏွစ္ပါးႏွင့္ တကာႏွစ္ေယာက္တို႔သည္ ရွင္ေစာပုအား ေလွေပၚတင္ၿပီးေသာ္ ဟံသာဝတီသို႔ စုန္ေျပးေလသည္။
မိုးညွင္းမင္းတရားသည္ အမတ္ႀကီးအား ေလွာ္ကားငါးစင္းႏွင့္ လက္ျပည့္ေလွာ္၍ လိုက္ေစေသာ္လည္း မေတြ႔ရေခ်။ ရွင္ေစာပုတုိ႔လူစုသည္ ေန႔တြင္ ေတာအတြင္း၌ ပုန္း၍ ညဥ့္အခါတြင္သာ စုန္ဆင္းၾကသည္။ မုိးညွင္းမင္းတရားလည္း ရွင္ေစာပုသည္ အင္းဝ၌ မေပ်ာ္ပိုက္သျဖင့္ ေျပးေလသည္ကို ဆင္ျခင္မိ၍ ရွိေစေတာ့ဟုဆုိကာ ဟံသာဝတီအေရာက္ လိုက္လံ တိုက္ခိုက္ျခင္း မျပဳေတာ့ေပ။
ထိုအခ်ိန္တြင္ ဟံသာဝတီျပည္၌ ဗညားရံ ထီးနန္းစိုးစံေနသည္။ ဗညားရံသည္ ႏွမေတာ္ ျပန္ေရာက္လာလွ်င္ ဝမ္းေျမာက္ ဝမ္းသာရွိ၍ နန္းတြင္း၌ အိမ္ေဆာက္ေနေစသည္။ ရွင္ေစာပုသည္ ဟံသာဝတီျပည္သို႔ ျပန္ေရာကၿပီးေနာက္တြင္ ပိဋကဓရႏွင့္ ဓမၼဉာဏတို႔အား ရဟန္းသိကၡာ အသစ္ျပန္တင္ေပးျခင္း၊ ရဟန္းႏွစ္ပါး သီတင္းသံုးရန္ ေက်ာင္းတေဆာင္ ေဆာက္ေပးျခင္း၊ ရဟန္းသံဃာေတာ္ အမ်ားအျပား ဆြမ္းကပ္လွဴျခင္းစေသာ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ အမ်ားအျပားကို ျပဳလုပ္ေလသည္။
သကၠရာဇ္ ၈ဝ၈ ခုႏွစ္တြင္ ဗညားရံ လြန္ေလရာ ရွင္ေစာပု၏ သားေတာ္ ဗညားဗရူး နန္းတက္သည္။ ဗညားဗရူး လုပ္ႀကံခံရေသာေၾကာင့္ လြန္ျပန္ေသာ္ ရွင္ေစာပု၏ ေမာင္ေတာ္ျဖစ္ေသာ ဗညားက်န္းသည္ ထီးနန္းရုိက္ရာကို ဆက္ခံသည္။ (မြန္မူတြင္ ဗညားက်န္းေထာဟုဆိုသည္။) ဗညားက်န္းလည္း နန္းသက္ မၾကာရွည္ေခ်။ ဗညားက်န္း လြန္လွ်င္ ဗညားရံ၏ သားေတာ္ လိတ္မြတ္ေထာ္ (မေမာဟ္ထာဝ္ ရွင္ေစာပု၏ တူေတာ္) နန္းတက္၍ မင္းက်င့္တရားႏွင့္မညီသျဖင့္ မႈးမတ္တို႔လုပ္ႀကံရာ ေျခာက္လမွ်သာ နန္းစံရေလသည္။ (မြန္မူတြင္ ခုႏွစ္လဟုဆိုသည္။)
မင္းေမာ္ေဓာ ဟုလည္း ေခၚတြင္ေသာ လိတ္မြတ္ေထာ္၏ ထီးနန္းရိုက္ရာကို အရီးေတာ္ ရွင္ေစာပုက ၈၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ဆက္ခံ၍ ဟံသာဝတီျပည္ၾကီးအား အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္သည္။ နန္းတက္သည့္အခါတြင္ သက္ေတာ္ ၆ဝ နီးပါးခန္႔ရွိၿပီျဖစ္ရာ ရွင္ေစာပုသည္ ဗညားေထာ (ဗညားထာဝ္) သုိ႔မဟုတ္ မင္းအို ဟူေသာ အမည္ကုိ ခံယူေလသည္။ ဘုရင္မႀကီးအား ျပည္သူျပည္သားတို႔က ၾကည္ျဖဴ ႏွစ္လိုၾကသည္တေၾကာင္း၊ ထို႔ျပင္ အထက္တြင္ အင္းဝတို႔အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခုိက္ေနၾက၍တေၾကာင္း ဘုရင္မႀကီး လက္ထက္တြင္ ဟံသာဝတီသည္ စစ္မက္ေဘးမွ ကင္းလြတ္ေန၍ ေအးခ်မ္း သာယာေနေလသည္။
အမ်ိဳးအစား - ေရႊေခါင္းေဆာင္း
အခ်ိန္ကာလ - ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပု(၁၄၅၃-၁၄၆၀)အသုံးျပဳခ့ဲသည္ဟု ယူဆရသည္။
ေတြ႕ရွိရာေနရာ -(၁၈၅၅)ေရႊတိဂုံဘုရား ၊ ျမန္မာ
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ -ေရႊသားျဖင့္ျပဳလုပ္ထားၿပီး ရတနာ စီျခယ္ထားေသာ ေခါင္းေဆာင္း
အရြယ္အစား - မသိလက္ရွိတည္ေနရာ - လန္ဒန္ျမိဳ႔ ဝိတိုရိယႏွင့္ အယ္လဗတ္ျပတုိက္
ျပတိုက္ပစၥည္း
အမွတ္ -ခ်က္-- ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပုအသံုးျပဳခဲ့သည္ဟုဆိုေသာ လန္ဒန္ျမိဳ႔ ဝိတိုရိယႏွင့္ အယ္လဗတ္ျပတုိက္ႀကီးတြင္ ယေန႔တုိင္ ျပသထားေလသည္။
This head-dress set with jewels formed part of a gold hoard dating to the 15th/16th century Mon Kingdom of Pegu (see Model Pagoda 02755(IS)). It was excavated in 1855 from a stupa relic chamber at the base of the Shwe Dagon, Rangoon. It is believed to be the ceremonial helmet worn by the famed Mon Queen Shin-saw-bu (r.1453-1460) as she progressed through her royal city of Pegu. Shaped like a turban the dome is moulded to possibly fit a coiled length of hair which was held in place by the long pin passed through the holes at the base. The unusual appendage with the lozenge shaped depression may have held a jewel and was worn to the front over the queen's nose.
ရွင္ေစာပုသည္ ဘာသာေရးတြင္သာ ထက္သန္သူျဖစ္ကာ တိုင္းျပည္ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ မ်ားစြာ စိတ္အားထက္သန္လွသူ မဟုတ္ေခ်။ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္အား ဥာဏ္ေတာ္ တိုးျမွင့္ကာျပဳျပင္ပူေဇာ္သည္။ ဘ၀၏ေနာက္ပိုင္းကာလမ်ားတြင္ မိမိအား ဟံသာ၀တီသို႔ ျပန္ေရာက္ေအာင္ ေက်းဖူးျပဳခဲ့သည့္ ရဟန္း ႏွစ္ပါးအနက္မွ ဓမၼဉာဏအား လူ၀တ္လဲေစျပီး သမီးေတာ္ မိတကာတင္ႏွင့္ လက္ဆက္ေစသည္။
ထို႔ေနာက္ ဘုရင္မၾကီးသည္ ပိဋကဓရ ဘိကၡဳအား လူထြက္ေစ ၿပီးလွ်င္ သမီးေတာ္ မိပကာေထာ္ႏွင့္ (မိပၠ’ထဝ္) ႏွင့္ စံုဖက္ေပး၍ အိပ္ေရွ႕အရာႏွင္းသည္။ ၈၂၁ ခုႏွစ္တြင္မူ သမက္ေတာ္အား ဟံသာဝတီ ထီးနန္းကို လႊဲအပ္ေလသည္။ သမက္ေတာ္ကား ဓမၼေစတီမင္းဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ရာမာဓိမတိမင္းဟူ၍ လည္းေကာင္း ထင္ရွားေလသည္။
မိမိမွာမူ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ ေျခေတာ္ရင္းတြင္သာ တရားဓမၼမ်ားကို ေလ့လာအားထုပ္ၿပီးေနသည္မွာ နတ္ရြာစံသည့္ အခ်ိန္အထိပင္ျဖစ္သည္။
ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပုသည္ သကၠရာဇ္ ၈၃၄ ခုႏွစ္ သက္ေတာ္ ၇၉ နွစ္တြင္ ဒဂုန္ၿမိဳ႔၌ စံေနစဥ္ ကံကုန္သည္။ ျပည္ေထာင္စု ျမမာရာဇဝင္တေလွ်ာက္တြင္ တစ္ပါးတည္းေသာျပည္ႀကီးရွင္ ဘုရင္မႀကီးဟုုဆုုိသည္။
ဘုုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပုု သည္ ျမန္မာ့သမုုိင္း အထင္ကရၾကားက ဘုုမတပါးအျဖစ္ ထင္းရွားေသာေၾကာင့္ ေခတ္လူငယ္မ်ားသိရန္ တင္ျပလုုိက္ရပါသည္။ က်ားေပါက္
