AD- 1777 ခုုႏွစ္ ဘုုုုိးေတာ္ ဘုုရားလက္ထက္တြင္ ျမန္မာတပ္မ်ားက မုုိးေကာင္းကုုိ တုုိက္ခုုိက္ သိမ္းပုုိက္ၿပီး ေဟာဆုုိင္းကုုိ သုုံ႔အျဖစ္ ေခၚေဆာင္သြားသည္။ ေဟာဆုုိင္းမွာ ေကာသမၻီႏုုိင္ငံ သုုိ႔မဟုုတ္ မုုိးေကာင္းႏိုုင္ငံ၏ ေနာက္ဆုံးမင္းဆက္ျဖစ္သည္။ ထုုိအခ်ိန္မွစ၍ မုုိးေကာင္းသည္ ျမန္မာမင္းလက္ေအာင္ခံၿမိဳ႕ တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္လာသည္။
- ျမန္မာဘုုရင္သည္ မုုိးေကာင္းတြင္ ေစာ္ဘြား မထားေတာ့ဘဲ ၿမဳိ႕၀န္ခန္႔ ထားခဲ့သည္။ သုုိ႔ျဖင့္ မုုိးေကာင္းသည္ ျမန္မာဘုုရင္ ခန္႔ထားေသာ ၿမိဳ႕၀န္မ်ား ေအာက္တြင္ အႏွစ္တစ္ရာေက်ာ္ ေနခဲ့ရသည္။ ဤနယ္တြင္း ရွိေသာ သွ်မ္းမ်ား ကခ်င္မ်ား ဗမာမ်ားသည္ ရံဖန္ရံခါတြင္ အခ်င္းခ်င္း တုုိက္ခုုိက္တတ္ၾကၿပီး ရံဖန္ရံခါတြင္ အခ်င္းခ်င္း စုုေပါင္းညီညြတ္လ်က္ မတရားညွဥ္းပန္း အုုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားကုုိ ခုုခံတုုိက္ခုုိက္ၾကေလသည္။
၁၈၈၅ ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္ျမန္မာ တတိယစစ္ပြဲအၿပီး ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၄၇ ခုုႏွစ္ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူခဲ့ရၿပီးေနာက္ပုုိင္ ျမန္ျပည္ကုုိ ၿဗိတိသွ်တုုိ ႔သိမ္းပုုိက္ လုုိက္သည္ ဟုုေၾကျငာသည္။
၁၈၈၆ ခု၊ မတ္လ ၁ ရက္မွ စ၍ ၁၉၃၇ ခု၊ ဧၿပီလ ၁ရက္ေန႔ထိ သွ်မ္းျပည္မွတပါး အထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံ တ၀န္းလုံးသည္ အိႏိၵယႏုိင္ငံ၏ ျပည္နယ္အျဖစ္ ရပ္တည္ ေလေတာ့သည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ၿဗိတိသွ် အင္ပုိင္ယာအတြင္းသုိ႔ သြတ္သြင္းေၾကာင္း တရာ၀င္ ေၾကညာေလသည္။ ၀ီတုိရိယ စတက္က်ဴ ဥပေဒ ၃၃၊ အခန္း ၁၊ အခန္းခြဲ (ခ) အရအထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ တုိက္ရုိက္ အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ယတိျပတ္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ေလသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံတခုလုံး နယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္သုိ႔ က်ေရာက္ခဲ့ရသည္။
အထက္ျမန္မာျပည္တုိ႔ အဂၤလိပ္တပ္မ်ား ခ်ီတက္လာရာ ၀န္သုိေစာ္ဘြား စ၀္ေအာင္ျမတ္ႏွင့္ ဖခင္မုိးေကာင္းၿမိဳ႕၀န္ စ၀္ေရႊသား၊ မုုိးလႈိင္ေစာ္ဘြား စ၀္ခမ္းလႈိင္၊ စ၀္ဘုိးေစာတုိ႔ ဦးေဆာင္ေသာ အထက္ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပုုိင္း သွ်မ္းမ်ဳိးႏြယ္၀င္ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုမ်ားႏွင့္ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္၀င္းမ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ ဆမားဒူး၀ါး၊ ကန္စီးဒူး၀ါး၊ ေနာ္ပြဲဒူး၀ါ၊ ဖုုံကန္ဒူ၀ါး၊ လြယ္ဆုုိင္းဒူး၀ါးတုုိ႔၏ ေတာ္လွန္ေရး တပ္မ်ားက လက္နက္ဆြဲကုိင္၍ ပထမဦးဆုံး ဆန္႔က်င္တုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကသည္။
ဗန္ေမာ္နယ္ဘက္တြင္လည္း ေစာရန္ႏုိင္ ႏွင့္ မုိးလႈိင္ ေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ခမ္းလႈိင္တုိ႔ အင္အားစုမွာလည္း ထင္ရွားေသာ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ေမာ္လူး (၅) ခရုိင္အင္အား စုလည္းပါ၀င္ ထင္ရွားခဲ့ပါသည္။ အဂၤလိပ္တုိ႔သည္ သီေပါဘုရင္အား ေန႔ခ်င္းညခ်င္း နန္းခ်ႏုိင္ခဲ့ေသာ္လည္း အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံ သွ်မ္းတုိ႔ ေဒသကုိ (၁၀)ႏွစ္ၾကာ အဂၤလိပ္တုိ႔ တုိက္ခုိက္ခဲ့ရသည္။
ထုိတုိက္ပြဲမ်ားတြင္ က်ဆုံးေသာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ သမားမ်ား၏ စစ္သၤခ်ဳိင္းကုိ ဗန္ေမာ္ၿမိဳ႕ သံတဲအနီး၌ ေက်ာက္တုိင္ ကဗ်ည္းစာမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ သွ်မ္းနီ အမ်ဳိးသားေခါင္း ေဆာင္မ်ားသည္ အဂၤလိပ္ကေပးေသာ ရာထူးကိုမယူ၊ လက္နက္မခ်၊ အဖမ္းမခံခဲ့ပါ။ အားမတန္ မာန္ေလ်ာ့၍ နယ္ျခားသုိ႔ ေရွာင္သိမ္းသြားခဲ့ၾကရသည္၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရခါနီးမွ ဦးရီးေတာ္ ေညာင္ေရႊေစာ္ဘြား ဆာစ၀္ေမာင္၏ ညိဳညင္မႈ မရွိေစရပါဘူးဟုု အတန္တန္ေခၚယူမွ အမိျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ ျပန္လာႏုိင္ခဲ့ေသာ ၀န္းသုိေစာ္ဘြားႀကီး စ၀္ေအာင္ျမတ္၏ စိတ္ဓါတ္ကုိ စံတင္အပ္လွေပသည္။ ေနာင္မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ား အတုယူရ ေလာက္ေပသည္။
၁၈၈၅ ခုတြင္ ဗုိလ္မႈး အင္ရီေကက -ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ သိမ္းပုိက္ ခဲ့ေသာလည္း ေ၀းလန္ေသာ ကခ်င္ ေတာင္တန္းမ်ားမွ ထုိကာလ ေနာက္ပုိင္း အခ်ိန္မ်ားထိ မၿငိမ္မသက္ဘဲ ရွိခဲ့သည္။ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ အနီးရွိ ဆဒုံးအရပ္တြင္ ၿဗိတိသွ် ကင္းစန္းကုိ ၁၈၉၁ - ၉၂ ခု ေရာက္မွ လည္းေကာင္း အသီးသီး ဖြင့္ႏုိင္ခဲ့သည္။ စီးပြားေရးကုိ ဦးတည္၍ အထက္ျမနမာႏုိင္ငံကုိ သိမ္းပုိက္ခဲ့ေသာ ၿဗိတိသွ် အာဏာပုိင္တုိ႔သည္ အထက္ျမန္မာျပည္ ေတာင္တန္း ေဒသကုိ သိမ္းသြင္းရာ၌ အခ်က္အခ်ာ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားကုိ ေရွးဦးစြာ မိမိရရ ဆုပ္ကုိင္ႏုိင္ရန္ အားထုတ္ ခဲ့ၾကသည္။ အထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ပုိ္င္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္ ခ်ဳပ္ကုိင္ႏုိင္ရန္အတြက္ ဗန္းေမာ္ေဒသ သည္ အထူးပင္ အေရးႀကီးေၾကာင္း ၿဗိတိသွ်တုိ႔ နားလည္သေဘာေပါက္ ၿပီးျဖစ္သည္။
ေက်ာက္စိမ္း၊ ေက်ာက္နီႏွင့္ ပယင္းတြင္းမ်ားရွိျခင္း၊ သေဘာၤႀကီးမ်ား ေပါက္ေရာက္ႏုိင္ျခင္း၊ အထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ ကုန္စည္ ကူးသန္းရာ လမ္းေၾကာင္းေပၚ ၌ ရွိျခင္းစသည့္ ၀ိေသသ တုိ႔ေၾကာင့္ ဗန္းေမာ္ကုိ ဤမွ် စိတ္၀င္စားျခင္း ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း အထက္ အမိန္႔ကုိပင္ ေတာင္းခံျခင္း မျပဳဘဲ ၁၈၈၅ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပက္ရွ၀ါၿမိဳ႕ ၁၆ ဟု ယင္းတုိ႔တင္စား ေခၚဆုိေသာ ဗန္းေမာၿမိဳ႕ဆီသုိ႔ စစ္ေၾကာင္း တေၾကာင္း မႏၱေလးမွ အပူတျပင္း ပရင္းဒဂတ္ (စ္) ခ်ီခဲ့ဖူးသည္။
ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ကုိ ၁၈၈၅ ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ သိမ္းပုိက္ ခဲ့ၾကသည္။ ထုိစဥ္က ဗန္းေမာ္ အေရးပုိင္မွာ စစ္ဘက္မွ ဗုိလ္ႀကီးကြပ္ ၁၈ ျဖစ္သည္။ ဗန္းေမာ္ ဒီစႀကိတ္ကုိ လက္ရ သိမ္းဆည္းၿပီးေနာက္ ၿဗိတိသွ် အာဏာပုိင္တုိ႔သည္ ထုိေဒသေန ကခ်င္မ်ား ႏွင့္သွ်မ္းမ်ား၏ ခုခံျခားနားျခင္းကုိ ခံၾကရသည္။ ဗန္ေမာ္ၿမိဳ႕၏ ေရွ႕ဘက္ မုိင္ ၃၀ ခန္႔ေ၀းေသာ အရပ္တြင္ ဖုန္ကန္အမည္ရွိ ကခ်င္ ေတာင္တန္းသားမ်ား ေနထိုင္ၾကသည္။ ၎တုိ႔သည္ ရဲရင့္ သတၱိရွိသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ၿဗိတိသွ်တုိ႔ကုိ အမႈမထားဘဲ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္ထဲတြင္ ဆာ၀ဒီအရပ္ကုိ ဖုန္ကန္ ဒူ၀ါႏွင့္ကခ်င္မ်ား ၀င္ေရာက္ တုိက္ခုိက္ၿပီး ဆင္ကန္ခ်ဳိင့္၀ွမ္း အတြင္းရွိ ေက်းရြာမ်ားတြင္ မေၾကာက္ မရြံ႕ရဲရဲရင့္ရင့္ပင္ ဆက္ေၾကးမ်ား ေကာက္ခံခဲ့သည္။ အဆုိပါ ကခ်င္ အမ်ဳိးသားမ်ား သွ်မ္းအမွ်ဳိးသား မ်ားသည္ ထုိထက္ပင္ တဆင့္တက္၍ ဗန္းေမာ္ၿမိိဳ႕ကုိ ၀င္စီးရဲသည္ အထိသတၱိျပ ခဲ့ၾကေသးသည္။
ဖုန္ကန္ ကခ်င္တုိ႔သည္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ အေပၚ ဤမွ် ေျပာင္ေျပာင္ တင္းတင္း ျခားနား ေနစဥ္တြင္ သွ်မ္း ျမန္မာေခါင္းေဆာင္ တဦးျဖစ္သူ ဗုဒၶရာဇာႏွင့္ ၎တုိ႔ အကူးအသန္းရွိခဲ့ ၾကသည္။
မတ္လ ပုိင္း၌ နယ္ခ်ဲ႕ တပ္မ်ားကုိ ေႏွာင့္အယွက္ ေပးခဲ့ေသာ ဗုဒၶရာဇာႏွင့္ ဖုန္ကန္ ကခ်င္တုိ႔သည္ ၁၈၈၈ - ၈၉ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေပါင္းစည္း မိၾကသည္။ ဤသုိ႔အားျဖင့္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕တြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ဗုဒၶရာဇာကုိ လက္ရဖမ္းဆီးမိသည့္ တုိင္ေအာင္ ဖုန္ကန္ ဒူ၀ါတုိ႔သည္ ယင္းႏွင့္ လက္တြဲခဲ့ၾကသည္။
ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ ၁၈၈၆ ခုဧၿပီလ ၁၂ရက္ ေန႔တြင္ ဖုန္ကန္ ဒူ၀ါမ်ား အပၚ ပထမဆုံး စစ္ဆင္ေရး ျပဳခဲ့ၿပီး ဒုတိယ စစ္ဆင္ေရးကုိ ဇြန္လ ၁၉ ရက္ေန႔၌ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ၾကသည္။
အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ စစ္ဆင္ေရးမ်ားစျပဳလုပ္ခ်ိန္တြင္ ေအာက္ျမန္မာႏုိင္ငံ၌လည္း ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ စစ္အင္အားကုိ အၿမဲသုံးေနၾကရသည္၊ စစ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ စရိတ္စက ႀကီးမားသျဖင့္ ယင္းတုိ႔ စုိးရိမ္ ပူပန္ရသည္ကုိ ထုိေခတ္ အစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ ဖတ္ရႈရသည္။
ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ မႈလ ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ကုိ ဗဟုျပဳ၍ တပ္စြဲ ထားရန္ ျဖစ္သည္။ ဤသုိ႔ တပ္ၿမိဳ႕အျဖစ္ ျပဳလုပ္ထားေသာ တပ္စခန္း၌ သာလွ်င္ အလြယ္ တကူ ခ်ီတက္ႏုိင္ေသာ တုိက္ကင္းမ်ားကုိ အသုံးျပဳ ႏုိင္လ္ိပ္မည္ဟု ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ယုံၾကည္ၾကသည္။ ဤသုိ႔ေသာ တုိုက္ကင္း အဖြဲ႔ငယ္ တခုက္ုိ ၁၈၈၆ ခု၊ ဇန္န၀ါရီလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ ဗန္းေမာ္ အေရွ႕ဘက္ မုိင္ႏွစ္ဆယ္ တုိင္ေအာင္ ယင္းတုိ႔ခ်ီခဲ့ဖူးသည္။ စစ္ေၾကာင္းေက်ာ္ျဖတ္ ရာလမ္း တေလွ်ာက္လုံးတြင္ ေတြ႔ျမင္ရေသာ ကခ်င္မ်ား သွ်မ္းမ်ားသည္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔အေပၚ အယံုၾကည္ ကင္းမဲ့ပုံ ရေသာလည္း အႏၱရယ္ျပဳျခင္း မရွိၾကေပ သုိ႕ရာတြင္ ဗန္းေမာ္မွ တဆင့္ ေက်ာက္စိမ္းတြင္းမ်ား တည္ရာ၏ ဗဟုိခ်က္မ ျဖစ္ေသာ မုိးေကာင္းကုိ လက္လွမ္း လုိက္သည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ သွ်မ္းမ်ား ကခ်င္မ်ားႏွင့္ ေတ့ေတ့ ဆုိင္ဆုိင္ထိေတြ႕ရေတာ့သည္ ။
ဗန္းေမာ္ အေရးပုိင္ ဗုိလ္ႀကီး ကြပ္သည္ ၁၈၈၆ ခု၊ မတ္လ ထဲတြင္ မုိးေကာင္းသုိ႔ စစ္ေၾကာင္း တေၾကာင္း ခ်ီခဲ့ဖူးသည္။ ၁၈၈၆ - ၈၇ ခုထိ မုိးေကာင္းေဒသ တြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ တပ္ေျမအျဖစ္ အေျခခ်၍ မရႏုိင္ျခင္းျဖစ္သည္။ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕ေဒသတြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ လုိလားေသာ မင္းမႈထမ္း ႏွစ္ဦးကုိ ေတာ္လွန္ေရးတပ္သား မ်ားက ဖယ္ရွာၿပီး ယင္းတုိ႔ လုိလားသည့္ ႏွစ္ဦးျဖင့္ အစားထုိးတင္ခဲ့ၾကသည္။ မႏၱေလး၌ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ရွိေနခ်ိန္တြင္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕မွာ ၀န္းသုိေစာ္ဘြား ေစာ၀္ေအာင္ျမတ္၏ ခမည္းေတာ္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕၀န္ အျဖစ္ စ၀္ေရႊသား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္၌ တည္ရွိေနေလသည္။
မုိးေကာင္း ေဒသတြင္ ၁၈၈၈ ခု ႏွစ္ဦးပုိင္း၌ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ အေျခစုိက္ စခန္းျပဳလုပ္သည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ယင္းတုိ႔ကုိ ရဲရဲ၀့ံ၀ံ့ ျခားနားေသာ စ၀္ဘုိးေစာႏွင့္ သူ၏ လက္ေထာက္ ဦးထီ ဆုိသူႏွစ္ဦးကုိ ရင္ဆုိင္ၾကရသည္။ စ၀္ဘုိးေစာ၏ လုပ္ေဆာင္ မႈမ်ားေၾကာင့္ မုိးေကာင္းၿမိဳ႕ရွိ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ က်ီးလန္႔စာစား ဘ၀မ်ဳိးသုိ႔ေရာက္ခဲ့ရသည္။ စ၀္ဘုိးေစာသည္ သွ်မ္ႏွင့္ကခ်င္ စသည့္အမ်ဳိးသားမ်ားကုိ စည္းရုံးသိမ္သြင္း ႏိုင္ခဲ့ၿပီး။ ကခ်င္ အမ်ဳိးသားမ်ား၏ ေထာက္ခံမႈအျပင္ သွ်မ္းအမ်ဳိးသား တုိ႔၏ အားေပး ကူညီမႈကုိပါ ရယူၿပီး ၿဗိတိသွ်တုိ႔ အားျခားနားခဲ့သူ တဦးျဖစ္သည္။ သူသည္ မုိးေကာင္းေျမာက္ဘက္ရွိ ကခ်င္မ်ားႏွင့္ ေတာင္ဘက္ရွိ အီသီ ကခ်င္မ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း ပူးေပါင္းႏုိင္ခဲ့သူ လည္းျဖစ္သည္။ လဲပဲ ကခ်င္မ်ား၏ အႀကီးအကဲ ျဖစ္ေသာ သမ ေစာ္ဘြားသည္ စ၀္ဘုိးေစာအား ေလးစာယုံၾကည္ အားေပးကူညီခဲ့သူျဖစ္သည္။
စ၀္ဘုိးေစာ၊ ဦးထီႏွင့္ ေႏွာက္လုိက္ ေနာက္ပါ ရဲေဘာ္မ်ားသည္ ၁၈၈၆ ခု၊ ဧၿပီလ ႏွင့္ ေမလမ်ားတြင္ ၿဗိတိသွ်တု႔ုိႏွင့္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ တုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကသည္။ တုိက္ပြဲမွာ အထူးပင္ ျပင္းထန္သည့္ အတြက္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ဘက္မွ ၂၃ ဦး က်ဆုံးခဲ့သည္။ မုိးေကာင္းေဒသတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ စန ကခ်င္ႏွင့္ မဂန္း ကခ်င္မ်ားလည္း ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ စုိးမုိးမႈကုိ လုိလားသူမ်ား မဟုတ္ၾကေခ်။ စန ကခ်င္တုိ႔သည္ စေဘာ္ေနာင္ အမည္ရွိ ကခ်င္ မ်ဳိးခ်စ္ တဦး၏ေခါင္းေဆာာင္မႈ ေအာက္တြင္ခုိလႈံ၍ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ အင္အားစုကုိ ျခားနားခဲ့သူမ်ားျဖစ္သည္။
စ၀္ဘုိးေစာ၊ ဦးထီ၊ သမေစာ္ဘြား စသည့္ ေခါင္းဆာင္မ်ားသည္ မုိးေကာင္းေဒသ တ၀ုိက္တြင္ ေထာင္ထား ျခားနား၍ နယ္ခ်ဲ႕ ဆန္႔က်င္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ ေနစဥ္မွာပင္ ယင္းတုိ႔ႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ရွိေသာ ေစာရန္ႏုိင္၊ ဦးကန္လႈိင္ စေသာေခါင္းေဆာင္ မ်ားကလည္း မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ အျပည့္အ၀ျဖင့္ မုိးမိတ္၊ ဗန္းေမာ္နယ္ တခြင္တြင္ ဆန္႔က်င္ လႈပ္ရွားလ်က္ရွိေပသည္။ လြယ္ဆုိင္းေဒသရွိ ကခ်င္ ဒူ၀ါအႀကီး အကဲမ်ားႏွင့္ ေဆြမ်ဳိးေတာ္စပ္ေသာ ဦးကန္လႈိင္သည္ ေဒသခံ ကခ်င္မ်ား၏ ေထာက္ခံမႈကုိ အၿမဲတေစ ရခဲ့သူတဦး ျဖစ္သည္။
အထက္ျမန္မာျပည္ကုိ သိမ္းပုိက္ရာ၌ အခ်က္အခ်ာ ေဒသမ်ားကုိ ဦးစြာပုိင္ဆုင္ႏုိင္ရန္ကုိ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ အာရုံျပဳၾကသည္။ ဗန္းေမာ္၊ မုိးေကာင္း ပတၱျမားေျမ အစရွိသာ ေဒသမ်ားကုိ မိမိတုိ႔လက္တြင္း သုိ႔အျမန္ဆုံး သက္ဆင္းရန္ အတြက္ ၿဗိတိသွ် အပတ္တကုတ္ အားထုတ္ခ့ဲၾကသည္။ ဤသည္တုိ႔ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ အထက္ျမန္မာျပည္တြင္ ျပင္းထန္းေသာ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး တုိက္ပြဲႀကီးမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
အထူးသျဖင့္ မုိးေကာင္းတုိက္ပြဲ၊ စီမားတုိက္ပြဲ စသည့္ တုိက္ပြဲမ်ားမွာ သမုိင္းတြင္ ထင္ရွားေသာ တုိက္ပြဲမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ ၀န္းသုိ၊ သမ၊ ဖုုန္ကန္ဒူ၀ါ အစရွိေသာ ေစာ္ဘြားမ်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဗိုလ္ဘုိးေစာ၊ ဦးထီ၊ ဗုဒၶရာဇာ၊ ဦးကန္လႈိင္၊ ေစာရန္ႏုိင္၊ဆမားဒူ၀ါ၊ အစရွိသည့္ ပုဂၢဳိလ္ႀကီးမ်ားသည္ လည္းေကာင္း အထက္ျမန္မာျပည္ နယ္ေျမတြင္ နယ္ခ်ဲ႕တပ္မ်ားကုိ ရဲရဲရင့္ရင္ ခုခံ ျခားနားခဲ့ေသာ ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရး သမားႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကေပသည္။
အထက္ျမန္မာျပည္ ေဒသကုိ သိမ္းပုုိက္ၿပီးစ အခ်ိန္တြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ လက္စားေခ်ေရး စစ္ေၾကာင္းမ်ားျဖင့္ ပြဲဦးထြက္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပုိင္း ကာလမ်ားတြင္ စစ္ႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးကုိ စစ္ေၾကာင္းမ်ား၌ ေရာစပ္ေပါင္းဖက္သည္၊ တနည္းအားျဖင့္ ဆုိေသာ နယ္သစ္ပယ္သစ္၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အေျခခ်ႏုိင္ရန္ အတြက္ စစ္ေရးအျပင္ ႏုိင္ငံေရး ေအာင္ျမင္မႈကုိပါ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ အာရုံျပဳလာၾကသည္၊ အထက္ျမန္မာျပည္ လႈမ်ဳိးစုုမ်ားအားသိမ္းသြင္းရာ၌ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး သုံးစြဲခဲ့ၾကသည္။ ျပတ္ျပတ္သားသားစစ္ဆင္ေရးျဖင့္ လည္းေကာင္း ျခားနားမႈမ်ားကုိ ၿဖိဳခြင္း ခဲ့ေလသည္။ ဤနည္းမ်ားအျပင္ စစ္ေၾကာင္းသက္သက္ ခ်ီသည္ထက္ လုိအပ္ေသာ ေဒသမ်ားတြင္ အၿမဲတမ္းစခန္းမ်ား ဖြင့္၍လည္း သိမ္းသြင္းေသာလည္း စစ္ဆင္ေရး တခုတည္းျဖင့္ မၿပီးသည္ကုိ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ သတိျပဳ မိၾကသည္။
ကခ်င္ေတာင္တန္း တေလွ်ာက္တြင္ ျပန္႔ေနေသာ လက္နက္ခဲယမ္း မီးေက်ာက္မ်ားကုိ ပုိင္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္ ထိထိမိမိ သိမ္းဆည္းရန္ လုိအပ္သည္ကိုလည္း ၿဗိတိသွ်တုိ႔ နားလည္ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လက္နက္ရုပ္သိမ္းေရး လုပ္ငန္းကုိ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ၾကရသည္။ မည္သုိ႔ပင္ဆုိေစကာမႈ မမွ်တေသာ လက္နက္အင္အား လူအင္အား အျပင္ အခ်ိန္ၾကာလာသည္ ႏွင့္အမွ် စုစည္းမႈ နည္းပါးၿပီး ေလွ်ာ့ရဲရဲ ခုခံမႈတုိ႔ က်ဆင္းလာကာ အထက္ျမန္မာျပည္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈသည္ အေရးႏိွမ့္ ခဲ့ရသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဇြဲခုိင္ခုိင္ သတၱိရွိရွိုျဖင့္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ကုိ ႏွစ္ရွည္စြာ ျပန္လည္ခုခံ အံတုခဲ့ၾကသည္ သွ်မ္းနီ သူရဲေကာင္းတုုိ႔၏ သမုုိင္းကာ ျမန္မာ့ေခတ္ေရွ႕ေျပး ေတာ္လွန္ေရးသမုိင္းတြင္ ဖုံးကြယ္၍ မရေသာ ျဖစ္ရပ္တခုပင္ ျဖစ္ေပသည္။
ဤသုိ႔ျဖင့္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ၀င္ေရာက္က်ဳးေက်ာ္မႈတြင္လည္း သွ်မ္းအမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ရဲ၀န္႔ျပတ္သားစြာဆန္႔က်င္ ခဲ့ၾကသလုိ ျမန္မာ့လြတ္ေရးအတြက္မွာ ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး အတြက္ ျမန္မာ့သမုိင္း၀င္ ရဲေဘာ္သုံးက်ိပ္ထဲတြင္ သွ်မ္းအမ်ဳိးသား သုံးဦးပါ၀င္ေလသည္။ ဗုိလ္မုိးညိဳ၊ ဗုိလ္ေစာေအာင္၊ ဗုိလ္ေစာေနာင္ႏွင့္ အထက္ျမန္မာျပည္တြင္ ထင္ရွားေသာ ပုဂၢိဳမ်ားအနက္ ဗန္ေမာ္နယ္ဘက္တြင္ ဦးစိန္တုိး၊ ဗုိလ္လွႀကိဳင္ျဖစ္ၿပီး၊ မုိးညွင္း၊ မုိးေကာင္းနယ္တြင္ သခင္ျပန္႔၊ ဗုိလ္ေအာင္ခုိ၊ ဗုိလ္ထြန္းရင္ တုိ႔သည္ မ်က္ေမွာက္ ကာလအထိ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အက်ဳိးကုိ တယ္ပုိးခဲ့ေသာ တု္ိင္းလ်ဲန္ေခၚ သွ်မ္းနီ မ်ားျဖစ္၍ ၎တုိ႔သည္ ေမာ္ကြန္း၀င္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားပင္ျဖစ္ပါသည္။
အထူးသျဖင့္ ဗုိလ္လွႀကိဳင္သည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္းႏွင့္ အရင္းနီးဆုံးသူျဖစ္သည္ အထက္ျမန္ျပည္ ေျမလတ္ သွ်မ္းေဒသမ်ားအား ကခ်င္ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ရန္အေျခခံ ဥပေဒ ေရးဆြဲမည္ျပဳရာတြင္ ဗုိလ္လွႀကိဳင္သည္ ထုိေဒသမ်ားသည္ သွ်မ္းနယ္မ်ားျဖစ္သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ရန္ မသင့္ေသာ္ေၾကာင္း ေျပာဆုိရာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမွ တတုိင္းလုံးတျပည္လုံးအတြက္ လုပ္ေနတာ မင္းလူမ်ဳိးတမ်ဳိးထဲကုိ မၾကည့္နဲ႔ဟုေျပာရာ ဗုိလ္လွႀကိဳင္သည္ မည္သုိ႔ျပန္လည္တုံ႕ျပန္ျခင္း မရွိေတာ့၍ ေနလုိက္ျခင္းသည္ သွ်မ္းနီအမ်ဳိးသားတုိ႔အတြက္ ႀကီးစြာေသာ ဆုံးရႈံးမႈႀကီးျဖစ္ခဲ့ရေလသည္။
ကၽြန္ပ္တုုိ႔ သွ်မ္းနီလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ကခ်င္မ်ားႏွင့္မေနလုုိခ်င္း မဟုုတ္သလုုိ ဗမာမ်ားႏွင့္ မေပါင္းလုုိေသာ ဆႏၵလည္းမဟုုတ္ပါ သုုိ႔ပါ၍ လြတ္လပ္ေရး ရရွိၿပီးေနာက္ပုုိင္းတြင္ လူမ်ဳိးအမည္ကုုိပင္ ေဖၚျပႏုုိင္ခြင့္ မရရွိေအာင္ အခြင့္အေရးမ်ား ပိတ္ပင္ျခင္းခံ ခဲ့ရေၾကာင္းကုုိ အနာဂတ္ သွ်မ္းမ်ဳိးစက္သစ္ လူငယ္မ်ား သိရွိေစရန္ တင္ျပလုုိက္ရပါသည္။
ထုတ္ႏုတ္-
နတ္ႏြယ္ ေျမာက္ပုိင္းျမန္မာျပည္၊
လွသိန္း ကခ်င္အမ်ဳိးသားမ်ား၏ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈမွား သမုိင္းေဆာင္းပါး၊
နန႔္ေကာင္းျမစ္လြင္ျပင္ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕နယ္အသင္း (ရန္ကုုန္) မဂၢဇင္း
ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္
