သွ်မ္းေတြမွာေရာ အင္းျမွဳပ္ေလ့ရွိတေလာ

ေရွးျမန္မာတုုိ႔  ၿမိဳ႕သစ္နန္းသစ္ တည္ေထာင္ေတာ္မႈသည့္အခါ ၿမိဳ႕တံခါးႏွင့္ ၿမိဳ႕ရုုိးမ်ား၌ ဘုုရင္မ်ားသည္ သမၺဳေဒၶအင္းကုုိျမွဳပ္နံသည့္ အစဥ္အလာ ရွိေၾကာင္းသိရသည္။ ပဥၥမသဂၤါယနာ တင္ေတာ္မႈခဲ့သည့္ မင္းတုုန္းမင္းႀကီးသည္ မႏၱေလးရတနာပုုံ ၿမိဳ႕သစ္ကုုိ တည္ေဆာက္စဥ္က ၿမိဳ႕ရုုိးတံခါး၌ သမၺဳေဒၶအင္းကုုိ ျမွဳပ္ႏွံခဲ့ဖူးသည္။ 

ထုုိအေၾကာင္းကုုိ ဆာရစ္ခ်က္တင္ပယ္ ၁၉၂၃ ခုုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလထုုတ္ အင္ဒီယင္း အင္တီေကရီ မဂၢဇင္း၌ မႏၱေလးၿမိဳ႕ေတာ္၏ အကာအကြယ္အင္း ဟူသည့္အမည္ႏွင့္ ကုုိေတြ႔ေဆာင္းပါး တစ္ပုုဒ္ေရးသားခဲ့သည္။

 AD 1887 မွ 1889 အခုုႏွစ္ထိ ဆာရစ္ခ်တ္သည္ မႏၱေလးၿမိဳ႕တြင္ စစ္ဘက္ဆုုိင္ရာ တာ၀န္ျဖင့္ အမႈထမ္းခဲ့သူျဖစ္သည္။ ဆာရစ္ခ်က္၏ တာ၀န္မွာ နန္းၿမိဳ႕ ေတာ္ နယ္ေျမအတြင္း၌ ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္ႏွင့္ ၿဗိတိသွ်အမ်ဳိးသားတုုိ႔ ေနထုုိင္ႏုုိင္ေရးႏွင့္ အထက္ျမန္မာႏုုိင္ငံ အုုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ ၿဗိတိသွ် ကန္ေတာ္မင္ တပ္ၿမိဳ႕  တည္ေပးရန္ ျဖစ္သည္။ ဆာရစ္ခ်တ္၏ ရုုံးကုုိ ေရႊတုုိက္ေဆာင္၏ အေနာက္ဘက္တြင္ ကပ္လ်က္ရွိေသာ ေတာင္အယ္ေဆာင္၌ ဖြင့္ထားသည္။

ထုုိစဥ္အခါက အုုပ္ၿမိဳ႕ရုုိးႀကီးအတြင္း ဧကတစ္ေထာင္မွ် က်ယ္၀န္းသည့္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၌ လူဦးေရစုုစုုေပါင္း ေျခာက္ေသာင္းငါးေထာင္ခန္႔ ေနထုုိင္ခဲ့ၾကသည္။ တုုိင္းျပည္ၿငိမ္သက္လာေသာအခါ ဆာရစ္ခ်တ္သည္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္အတြင္းမွ လူမ်ားကုုိ ၿမိဳ႕ျပင္ေလးရပ္သုုိ႔ ထုုတ္ရန္ စီမံေဆာင္ရြက္ရေလသည္။ ၿပီးသည့္အခါ သစ္တပ္အတြင္း ဧကႏွစ္ရာခန္႔ က်ယ္၀န္းေသာ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္ေဒသကုုိ ရွင္းလင္းရျပန္သည္။

နန္းၿမိဳ႕ေတာ္အတြင္း အေဆာင္ေဆာင္ အခန္းခန္းျပည့္ညွပ္ေနသည္ဟုု ယူဆသည့္အတြက္ ၿဖိဳစရာရွိသည္ တုုိ႔ကုုိ ၿဖိဳ၍ ဖ်က္စရာရွိသည္တုုိ႔ကုုိ ဖ်က္ေလေတာ့သည္။ ေရွးဦးစြာ အခ်င္း ၁၂ လက္မ၊ အျမင့္ ၁၂ေပ ရွိေသာ သစ္တပ္ တိုုင္မ်ားကုုိ ၿဖိဳသည္။ ထုုိ႔ေနာက္ သစ္တပ္တံခါးမ်ားကုုိ ဖ်က္သည္။ အမွတ္အသား အျဖစ္ က်န္ရစ္ေစရန္ သစ္တပ္တုုိင္အခ်ဳိ႕ ကုုိသာ ခ်န္ထားခဲ့သည္။ သစ္တပ္တုုိင္ တံခါးမ်ားကုုိ ၿဖိဳဖ်က္ၿပီးသည့္အခါ ေျမနန္းေတာ္ အေရွ႕မ်က္ႏွာ အုုတ္၀င္းကုုိ ဖ်က္ျပန္သည္။ 

၁၈၈၉  ခုုႏွစ္တြင္ အုုတ္၀င္း၏ ေရွ႕တံခါးျဖစ္ေသာ တံခါးနကုုိ မဖ်က္ခင္ ဆာရစ္ခ်တ္သည္ တံခါးနီတပ္ဆင္ ထားေသာ ၀ဲယာအုုတ္တုုိင္ တခုုခုု၏ ေအာက္၌ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္တည္စဥ္က အင္းျမွဳပ္ႏွံခဲ့ေၾကာင္း သတင္းရရွိခဲ့သည္။

ထုုိ႔ေၾကာင့္ ဆာရစ္ခ်တ္သည္ အုုပ္တုုိင္ကုုိ ဖ်က္သည့္အခါ သတိ၀ီရိယျဖင့္ ဖ်က္ၾကရန္ လည္းေကာင္၊ တခုုခုုကုုိေတြ႔လွ်င္ ရုုတ္တရက္ မေျပာင္းမေရြ႕ၾကရန္ လည္းေကာင္း မွာၾကားထားသည္။ အုုတ္တုုိင္ကုုိ ဖ်က္ေနခုုိက္တြင္ ျမန္မာ အရာရွိတစ္ဦးသည္ ဆာရစ္ခ်တ္ရွိရာသုုိ႔ အေျပးအလႊားလာ၍ ေတာင္ဘက္ အုုတ္တုုိင္ေအာက္၌ ေက်ာက္ေသတၱာ တစ္လုုံးေတြ႔ရသည့္ အေၾကာင္း သတင္းပုုိ႔လာသည္။ ဆာရစ္ခ်တ္လည္း ထုုိေနရာသုုိ႔ ခ်က္ခ်င္းလုုိက္သြား၍ ၾကည့္က (၄) ေပခြဲခန္႔ နက္သည့္ ေနရာတြင္ ေက်ာက္ေသတၱာကုုိ ျမင္ေတြ႔ရသည္။

ယင္းေက်ာက္ေသတၱည၏ အရြယ္မွာ စတုုရန္း (၁၈) လက္မရွိ၍ ေဇာက္ (၁၂) လက္မနက္အနက္ရွိသည္။ ေက်ာက္သားအဖုုံးပါသည့္ ေက်ာက္ေသတၱာ၌ စာထြင္းထားသည္။ အဖုုံးကုုိဖြင့္ၾကည့္လုုိက္ေသာအခါ စတုုရန္း (၈) လက္မရွိေသာ ေငြျပားတစ္ခ်ပ္ကုုိရရွိသည္။ 

ေငြျပားေပၚတြင္ သမၺဳေဒၶဂါထာေတာ္အင္း ကုုိထြင္းထားသည္။ ေက်ာက္ေသတၱာ၌ ထြင္းထားသည့္စာတြင္ (သာသနာေတာ္ ၂၄၀၁၊ ေကာ္ဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၁၉  ခုု၊ ဘ၀ရွင္မင္းတရားႀကီး ဘုုရားနန္းစံ ေျခာက္နစ္ေျမာက္တြင္ မႏၱေလးအရပ္၌ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီး ပန္းကုုံးကနက္စုုိက္မွတ္၍ ေရႊနန္းၿမိဳ႕ေတာ္ တည္လုုပ္ စံေနေတာ္မႈရာ တံခါးနီေတာ္ ၿမိဳ႕ရုုိး လက္၀ဲအရပ္ (၃) ေတာင္ခန္႔တြင္ အင္းထည့္သြင္းျမွဳပ္ႏွံသည့္ ေက်ာက္ေသတၱာ) ဟုုပါရွိေလသည္။ 

သမၺဳေဒၶဂါထာေတာ္ဆုုိသည္မွာ သမၺဳေဒၶေစတီ တည္ထားရာမွ စတင္လာခဲ့တယ္လုုိ႔ ဆုုိရမွာပါ။ သမၺဳေဒၶ ေစတီေတာ္ႀကီးကေတာ့ စစ္ကုုိင္းတုုိင္း မုုံရြာၿမိဳ႕မွာ တည္ရွိေနတာပါ။

  

သမၺဳေဒၶ အစ မုုိးညွင္းသွ်မ္းကလုုိ႔ ဆုုိရင္ ယေန႔ သွ်မ္းလူငယ္ေတြ ယုုံခ်င္မွယုုံၾကေပလိမ့္မည္…

ယုုံခ်င္ယုုံမယုုံရင္ပုုံျပင္လုုိ႔မွတ္.. 

မုုံရြာၿမိဳ႕ကုုိ တခ်ိန္က သွ်မ္းတုုိ႔ တည္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္ သွ်မ္းလုုိ မုုိင္းယုုိင္ မွ မုုံရြာ ျဖစ္လာသည္ဟုု ဆုုိၾကသည္။ မုုိင္းသည္ - ၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး။ ယုုိင္သည္ - ႀကီးသည္။ ထုုိ႔ေၾကာင့္ မုုိင္းယုုိင္၊ ၿမိဳ႕ႀကီးဟုု သွ်မ္းတုုိ႔ကဆုုိသည္။

မည္တုုိ႔ပင္ရွိေစကာမႈ  သမၺဳေဒၶေစတီေတာ္ႀကီးမွ သမၺဳေဒၶဂါထာေတာ္ႀကီးသည္ ျမန္မာႏုုိင္ငံတြင္းရွိ ဗုုဒၶဘာသာ ကုုိးကြယ္သည့္ လူမ်ဳိးတုုိင္းလုုိလုုိ ရြတ္ဖတ္ေလ့ရွိေၾကာင္းသိရသည္။ နဲ့ပါတ္သက္လုုိ႔

 မုိးညွင္းသမၺဳေဒၶေစတီေတာ္နဲ႔ ပတ္သက္လုုိ႔  (ေကအမ္တီ) ကေတာ့ အခုုလုုိဆုုိထားပါတယ္....

ဟုိ တစ္ေလာက …… မုိးညွင္းသမၺဳေဒၶ နဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး သားအငယ္ေကာင္ ကေမးတယ္ ...

မုံရြာက ေျမနဲရြာအနီးမွာ ရွိေနတဲ႕ဟာကုိ ဘာျဖစ္လုုိ႔ သွ်မ္းျပည္မွာရွိတဲ့  မုိးညွင္း .. မုိးေကာင္း တုိ႕လုိ႕ ေ၀းတဲ႕အရပ္က နာမည္ကုိ ယူၿပီး မုိးညွင္း သမၺဳေဒၶလုိ႕ ေခၚဆုိရသလဲ ဆုိတဲ႕ ေမးခြန္းပါ ..

မုိးညွင္းသမၺဳေဒၶ ဆုိတဲ့ ဘြဲ႕ေတာ္ ဟာ မုိးညွင္းဆရာေတာ္ ဦးသုမန က သမၺဳေဒၶ ေစတီေတာ္ႀကီး တည္ထားပူေဇာ္ၿပီးမွ ျဖစ္ေပၚလာတာပါ ။ အဲဒီ အရင္က မုိးညွင္းေတာရ လုိ႕ ေခၚပါတယ္။ ဒီထက္ေစာေစာေရွးက်က်ကေတာ့ ေျမနဲေတာရလုိ႕ ေခၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ေျမနဲ ေက်းရြာအနီးမွာ ရွိလုိ႕ပါ။

မုိးညွင္းသမၺဳေဒၶ မွာ မုိးညွင္း နဲ႕ မုိးေကာင္း ဆုိတဲ့ ဘြဲ႕ေတာ္နဲ႕ ေစတီႏွစ္ဆူရွိပါတယ္။ ဒါယကာကေတာ့ အင္း၀မုိးညွင္းမင္းတရားႀကီး လုိ႕ေခၚတဲ့ မင္းနန္စီ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမနဲေစာဒိကာ၊ ေညာင္ရမ္းေစာမြန္ႏွစ္ႀကီး သမီးေတာ္တုိ႕ ကေနဖြားျမင္သူပါ ဘုရင္မင္းေခါင္ႀကီးလက္ထက္မွာ မင္းရဲေက်ာ္စြာနဲ႕အတူ လက္တြဲၿပီး သူရသတၱိျပႏုိင္ခဲ့သူမုိ႕ မင္းႀကီးရဲ႕ ခ်ီးေျမွာက္မွဳ ခံရသူပါ။ မုိးညွင္းမင္းတရား အျဖစ္ေရာက္ေတာ္မူတဲ့ အခါမွာ ေျမနဲအရပ္မွာ စည္းခုံေစတီ နဲ႕ ေရႊေက်ာင္းေတာ္ ေဆာက္လုပ္ပူေဇာ္ခဲ႕ပါတယ္။ (မွန္နန္းရာဇ၀င္)

သကၠရာဇ္(၇၈၈)ခုႏွစ္၊ အင္း၀ မုိးညွင္းမင္းတရား၏ ကုသုိလ္ေတာ္ျဖစ္ၿပီး ယခင္က သံဃာ(၂၀၀) ခန္႕ သီတင္းသုံးရာေနရာလည္းျဖစ္သည္။ မုိးညွင္းေတာရ ဆရာေတာ္ေလ်ာင္းလ်ာ ဦးသုမနသည္ လယ္တီဆရာေတာ္၏ ၀ိပႆနာဓူရကုိ အားထုတ္ရန္ ဆရာေတာ္၏ ဥပေဒသ(၆) ခ်က္ကုိ လုိက္နာလ်က္ သင့္ေလ်ာ္မည္ ေနရာဌာနကုိ ေတာင္းပန္ေလ်ွာက္ထားေသာ္ လယ္တီဆရာေတာ္ႀကီး၏ လမ္းညႊန္မွဳအရ ေျမနဲေတာရသုိ႕ ေတာထြက္က်င့္ႀကံရာ ေရွးဘုရား၊ ေက်ာင္း၊ ေရကန္ တုိ႕ကုိ ေျမနဲေအာင္သာ စသည့္ အနီးနားရြာသားမ်ားက ရွင္းလင္း ကုသုိလ္ျပဳၾကေလသည္ ။ မူလ ဒါယကာ မုိးညွင္းမင္းတရားႀကီးအား ခ်ီးေျမွာက္ေတာ္မူေသာ အားျဖင္႕ မုိးညွင္းေတာရ ဟုေခၚတြင္ေစခဲ႕ရာမွ ဆရာေတာ္သည္လည္း မုိးညွင္း ကုိယ္ေတာ္ေလး ဟု ဘြဲ႕ေတာ္တြင္ခဲ႕ရေလသည္။ ( ဓမၼာစရိယ ဦးေဌးလွိဳင္၏ ရဟႏၱာႏွင့္ပုဂၢိဳထူးမ်ား ..မွ)

သည္ႏွစ္ခုကုိ ထုတ္ႏွုတ္ကုိးကားျပလုိက္ေတာ႕မွ ..ေျမနဲ ေတာရမွသည္ …မုိးညွင္းေတာရ ..မုိးညွင္းေတာရ မွသည္ …မုိးညွင္းသမၺဳေဒၶ …ေခၚဆုိလာၾကေၾကာင္း ရွင္းျပမိပါေတာ့သည္။ 

သမၺဳေဒၶတီေတာ္ႀကီးသည္ အျခားေစတီေတာ္ မ်ားႏွင့္မတူသည္မွာ ေစတီ၀င္ေပါက္တြင္ ျခေသၤ့ရုုပ္ကုုိ ထုုလုုပ္ထားျခင္းမရွိပဲ ဆင္ျဖဴရုုတ္ႏွစ္ရုုပ္ကုုိသာ ထုုလုုပ္ထားျခင္းျဖစ္ၿပီး။ ဘုုရားေစတီအတြင္းပုုိင္း မ်က္ႏွာၾကက္ေတာ္တြင္ ျမန္မာႏုုိင္ငံတြင္ရွိေသာ အင္းကြက္၊ ဂါထာ ေပါင္းစုုံတုုိ႔ ေရးထုုိးျခင္း၊ ဗုုဒၶဘုုရား ဆင္းတုုေတာ္ေပါင္း ငါးသိန္းတစ္ေသာင္း ႏွစ္ေထာင္ ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ ( ၅၁၂၀၂၈) တုုိ႔တည္ထား ကုုိးကြယ္ထားျခင္းတုုိ႔ ျဖစ္သည္။

သွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႔နဲ႕ ဆက္စပ္ခဲ့တဲ့ သမၺဳေဒၶဂါထာေတာ္ႀကီးဟာ သွ်မ္းလူမ်ဳိးတုုိ႔ရဲ႕ ၿမိဳ႕ရြာတည္ရင္ေကာ အင္းအျဖစ္ျမွဳပ္ေလ့ ျမွဳပ္ထရွိၾကပါသေလာဟုု ေတြးေတာရင္း ေလ့လာရင္း ေ၀ဖန္ဖုုိ႕အတြက္ ေ၀ငွလုုိက္ရပါသည္။ ခ်စ္ေသာစာဖတ္ ပရိသတ္အေပါင္းအား ေလးစာလွ်က္…က်ားေပါက္…

သမၺဳေဒၶအ႒ဝီသဥၥ၊
ဒြါဒသဥၥသဟႆေက၊
ပဥၥႆတသဟႆာနိ၊
နမာမိသိရသာမဟံ။

အပၸကာဝါဠဳကာဂဂၤါ၊
အနႏၱာနိဗၺဳတာဇိနာ၊
ေတသံဓမၼဥၥသံဃဥၥ၊
အာဒေရနနမာမဟံ။

နမကၠာရာႏုဘာေဝန၊
ဟိတြာသေဗၺဥပဒၵေဝ၊
အေနကအႏၱရာယာပိ၊
ဝိနႆႏၱဳအေသသေတာ။

အနက္အဓိပၸာယ္ဂါထာ အနက္ အ႒ဝီသဥၥဒြါဒသဥၥသဟႆေကပဥၥႆတသဟႆာနိ-- အေ၇အတြက္ပမာဏငါးသိန္းတစ္ေသာင္းႏွစ္ေထာင္ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ ( ၅၁၂၀၂၈ ) အတိုင္းအရွည္ရွိကုန္ေသာ၊

သမၺဳေဒၶစအဆူဆူပြင္႔ေတာ္မူၿပီးေသာဘုရားရွင္တုိ႔အား၊

အဟံ - ဘုရားတပည္႔ေတာ္သည္၊
သိရသာ - ဦးေခါင္းအဂၤါၿမတ္ရတနာၿဖင္႔၊နမာမိ- ရိုေသၿမတ္နိုးလက္စုံမိုး၍ရွိခိုးပါ၏။

ဂဂၤါ၊ - ဂဂၤါျမစ္ထဲ၌ရွိကုန္ေသာ၊၀ါဠဳကာ - သဲပြင္႔တို႔သည္၊

အပၸကာ - နည္းေသး၏။
နိဗၺဳတာ - ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီး၍ၿငိမ္းေအးေတာ္မူၿပီးကုန္ေသာ၊
ဇိနာ - ငါးမာန္ေအာင္ၿမင္ဘုရားရွင္တုိ႔သည္၊

အနႏၱာ - ဤ၍ဤမွ်ဂဏန္းခ်၍ေရတြက္ၿခင္းငွါမစြမ္းနိုင္ပါေပ၊
အဟံ - ဘုရားတပည္႔ေတာ္သည္
ေတသံ - ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးကုန္ေသာဘုရားရွင္တို႔၏၊

ဓမၼဥၥ - ႏွုတ္ၿမြက္ေဟာေဖာ္တရားေတာ္ကို၎၊
သံဃဥၥ - တပည္႔သားသံဃာေတာ္ျမတ္ကို၎၊

အာဒေရန - ႐ိုေသေလးၿမတ္ေသာအားၿဖင္႔၊
နမာမိ - ရွစ္ခိုးပူေဇာ္ပါ၏။
နမကၠာရာႏုဘာေဝန၊ - ဤသို႔ရွစ္ခိုးပူေဇာ္ဖူးေျမွာ္မာန္ေလ်ာ့ကန္ေတာ့ရေသာကုသိုလ္ကံေစတနာတို႔ေၾကာင့္၊

သေဗၺ - ခပ္သိမ္းကုန္ေသာ၊
ဥပဒၵေဝ - ေဘးရန္ဥပါဒ္မွန္သမ်ွတုိ႔ကို၊
ဟိတြာ - ပယ္ျဖတ္၍၊
အေနကအႏၱရာယာပိ၊ - တစ္ပါးမကမ်ားစြာကုန္ေသာအၿခားေသာအႏၱရာယ္အားလုံးတို႔သည္လည္း၊
အေသသေတာ - အၾကြင္းအႀကံမရွိေသာအားျဖင့္၊

( အက်ိဳးမေပးနိုင္ေသာအားၿဖင္႔ )
 ဝိနႆႏၱဳ - ေပ်ာက္ပ်က္ပါေစကုန္သတည္း။

--- ၿမိဳ႕တုုိင္းရြာတုုိင္း ရြတ္ဖတ္ၾကေစ သမၺဳေဒၶ…. လုုိ႔ တင္ျပရင္း ခ်စ္ေသာစာဖတ္ ပရိသတ္ႀကီးအား ေလးစားလွ်က္ ... က်ားေပါက္