သမုုိင္းတေခတ္က ထြန္းသစ္ခဲ့တဲ့ သွ်မ္းလူမ်ဳိးေတြဟာ သမုုိင္းအေထာက္အထား ခုုိင္လုုံခဲ့ပါသည္။
တုိင္းလိုင္(သွ်မ္းနီ) လူမ်ိဳးတို႕၏ တိမ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္ေနေသာ ၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္း မုုိင္းေမာ- ၀ိန္းကၽြမ္းၿမိဳ႕ေသာင္းအား အယုုအခါ ထိမ္းသိမ္းႏုုိင္ပါၿပီ။
ေရွးေခတ္အခါက ျမန္မာနုိင္ငံေျမာက္ဖက္တလႊား တန္ခိုးႀကီးထြားခဲ့ေသာ တုုိင္းလုုိင္သွ်မ္းနီတုုိ႔၏ မိန္းေမာ-၀ိန္ကၽြမ္း ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီး တည္ေနရာကို ေရွးရာဇာ၀င္ ဆရာတို႕ မသိခဲ့ၾကေပ။ အတိအက် မသိခဲ့ၾကေပ တရုပ္နုိုင္ငံပိုင္နက္အတြင္းရွိ မိန္းလွ စန္းတာ မိန္းပန္ မိန္းေမာဆိုသည့္ မိန္းေမာကိုသာ သိခဲ့ၾကသည္။
တိုင္းလိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ အမွန္တကယ္ရွိခဲ့ေသာ ေမာၿမိဳ႕ေတာ္ မိန္းေမာ ၀ိန္းကၽြမ္းၿမိဳ႕ႀကီးသည္ သမိုင္းသုေတသီတို႕ ရွာမေတြ႔ခဲ့ေပမဲ့။ ယခုုအခ်ိန္မွာေတာ့ ယင္းေပ်ာက္ဆံုးလွ်က္ရွိေသာ ေမာၿမိဳ႕ေဟာင္း ႀကီးဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္ ျမစ္ႀကီးနားခရိုင္ ၀ိုင္းေမာ္ၿမိဳ႕နယ္ ခတ္ခ်ိဳေက်းရြာ နင့္ (၁၈) မိုင္အကြာ ဆန္းကား
ေက်းရြာအုပ္စု တာစန္႕႔ရြာ အနီးတြင္ တည္ရွိၿပီး ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕၏ ေတာင္ဘက္(၁၂) မိုင္ခန္႕အကြာ
ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၂၅ ဒီဂရီ ၁၄ မိနစ္ ၅၁စကၠန္႔ အေရွ့ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၇ ၁၈ မိနစ္ ၁၁ စကၠန္႕ တြင္
တည္ရွိသည္။
အဆိုပါေနရာကိ ယခုအခါနုိင္ငံေတာ္အစိုးရ ယဥ္ေက်းမူ၀န္ႀကီးဌာနမွ အမိန္႕ေၾကာ္ျငာစာ အမွတ္
(၃/၂၀၁၀)ျဖင့္ ယဥ္ေက်းမူထာနသည္ ယဥ္ေက်းမူအေမြအနွစ္မ်ား ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရး ဥပေဒ
ပုဒ္မ -၄ အရ အပ္နွင္းထားေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို က်င့္သံုး၍ အစိုးရအဖြဲ႕၏ သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္
ကခ်င္ျပည္နယ္ ျမစ္ႀကီးနားခရုိင္ ၀ိုင္းေမာ္ၿမိဳ႕နယ္ မိန္းေမာ- ၀ိန္းကၽြန္းၿမိဳ ႕ေဟာင္းအား ဇုန္အျဖစ္ သတ္မွတ္လုိက္သည္။
ဇုန္အမ်ိဳးအစားမွာ (ANCIENT SITE ZONE) (AZ) ျဖစ္သည္ဟုု ျပည္ေထာင္စုု ျမန္မာႏုုိင္ငံေတာ္အစုုိးရ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္းႀကီးဌာန ၀န္ႀကီးရုုံး အမိန္႔ေၾကာ္ျငာစာအမွတ္ ( ၃/ ၂၀၁၀) ေနျပည္ေတာ္၊ ၁၃၇၆ ခုုႏွစ္ တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၇) ရက္ ၂၀၁၀ ခုုႏွစ္ ဧၿပီလ (၅) ရက္ ေရွးေဟာင္း ေနရာတည္ရွိရာ ဇုုန္သတ္မွတ္ျခင္း ဟုုေဖၚျပပါရွိသည္။
နယ္နိမိတ္/ နယ္ေျမေဒသ မွာ အေရွ႕ဘက္လာေသာ ဦးေနာ္ခမ္း၊ ဦးပါဇယ္တုုိ႔၏ ယေျမမ်ားအစပ္အထိ၊ N 25 ံ 24" 87" E 97 ံ 30" 66"
အေနာက္ဘက္သုုိ႔လာေသာ ဦးအားခိ၏ ယာေျမအစပ္အထိ N 25 ံ 24" 71" E 97 ံ 30" 47"
ေအာက္ဘက္သုုိ႔လာေသာ ဦးလကိန္၊ ဦးလျမာေပၚ၊ ဦးေခၚေလးတုုိ႔၏ ယာေျမမ်ားအစပ္ထိိ၊ N 25 ံ 24" 70" E 97 ံ 30" 66"
ေျမာက္ဘက္သုုိ႔လာေသာ ဦးေဇာ္လူး၊ ဦးေသာင္းေလးတုုိ႔၏ ယေျမမ်ားအစပ္အထိ N 25 ံ 24" 88" E 97 ံ 30" 43"ပါရွိသည္။
ယခုေဖာ္ျပပါ မိန္းေမာေရွးေဟာင္းဇုန္နယ္ေျမေပၚတြင္ နွစ္ေပါင္း(၅၀၀)ခန္႕က တိုင္းလိုင္မင္းမ်ား
တည္ေဆာက္မ်ားတည္ထားခဲ့သည္႕ ခံတပ္က်ံဳးႀကီး မားမားမတ္မတ္ ခန္႕ျငားထယ္၀ါစြာ တည္ရွိ
ေနဆဲျဖစ္သည္။
ေမာသွ်မ္းသွ်မ္းနီဟုု ၁၉၁၀ ျမန္မာ့ရာဇ၀င္ဆရာတုုိ႔ ေရးခဲ့ေသာ မိန္းေမာၿမိဳ႕ေဟာင္းေနရာေျမေပၚတြင္ ကိုးကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္မည့္သူ ကင္းမဲ့၍ ခ်ံဳႏြယ္ပိတ္ေပါင္းတို႕ျဖင့္ ၿပိဳက်ပ်က္စီး လ်ွက္ရွိေသာ အုတ္ရုိးေစတီ
မ်ားမွာ တစ္ခ်ိန္က သွ်မ္းဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အိုးဖြဲ႔ အိမ္ဖြဲ႕ အေျခစိုက္ ေနထိုင္ခဲ့ဖူးပါသည္ဟု အျငင္း
ပြားစရာမရွိသ၀တၳဳက အျဖစ္က်န္ရစ္ ျပညြန္းလွ်က္ရွိသည္။
ျမန္မာ့သမုုိင္းဆရာ အခ်ဳိ႕တုုိ႔သည္ မွန္နန္းအားကုုိးျဖင့္ အၿမဲလုုိလုုိ မုုိးညွင္း၊ မုုိးေကာင္း ေမာသွ်မ္းမ်ားသည္ ဗုုဒၶသာသာအား ဘုုရင့္ေနာင္မင္းတရားႀကီး လာမွကုုိးကြယ္ခဲ့ၾကသည္ဟုု ဘာေဘာင္အာရင္း သန္သန္ျဖင့္ အၿမဲ ေရးသားေျပာဆုုိ ေလ့ရွိခဲ့ၾကသည္။ အေနာ္ရထာ ဘုုရင္မင္းရဲ႕ မိဖုုရားေစာမြန္လွ တည္ခဲ့ေသာ
ေရႊစာရံႏွင့္ ေဘာ္ႀကိဳဘုုရား ေစတီေတြကလည္း သက္ေသပါ။
ထုုိသုုိ႔ေရွးဟာင္းေစေစတီ ပုုထုုိးေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာ တုုိင္းလုုိင္ေတြ မိန္းခြန္းအရပ္ေခၚတဲ့ ဟူးေဟာင္းနားမွာ ရွိေနပါတယ္။ ဒုုတိယ မုုိးေကာင္းၿမိဳ႕ေဟာင္း ေစတီပုုထုုိးေပါင္း ေျမာက္မ်ား စြာဟာ ဘုုရင္ေနာင္း လူ႔ဘ၀ မေရာက္ခင္ထဲက ဆုုိတာ ခုုိင္မွာခဲ့ပါတယ္။ သွ်မ္းနီသမုုိင္းေရးခ်င္လွ်င္ သွ်မ္းနီနယ္ကုုိေရာက္ေအာင္ သြားပါ သုုေတသန လုုပ္ၿပီးမွေရးၾကပါလုုိ႔ ယေန႔ခ်ိန္ထိ တုုိင္းလုုိင္သွ်မ္းနီ ယုုံၾကည္စိတ္စြဲေနတာကေတာ့ အင္းေတာ္ႀကီးအုုိင္ ေရေအာက္ေရာက္ စည္းခမ္းၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးပါ။ မုုိးညွင္းၿမိဳ႕ေပၚက ပထမအင္း၀ေခတ္ မုုိးညွင္းမင္းတရားႀကီး တည္ခဲ့ေသာ စန္႔ေခၚဖိတ္ ေစတီေတာ္ကလည္း သက္ေသခုုိင္မွာခဲ့ေစပါသည္။
ယခုုအခါမွာေတာ့ မိန္းေမာ-၀ိန္းကၽြမ္း ေျမေပၚရွိ ေစတီပ်က္တစ္ဆူ ျပန္လည္ျပဳျပင္မြမ္းမံရာတြင္ ဆရာႀကီးေတာ္စိုင္းေအာင္ထြန္း ဆရာမႀကီးေဒၚနန္းႏြမ္းတို႕အား အမွဴးထား၍ ထီးေတာ္ဒယိကာ ဦးသံေခ်ာင္း ထီးေတာ္ဒယိကာမ ေဒၚတင္စိန္တို႕မိသားစုေကာင္းမူ တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း (၁၀) ရက္ (၁.၁၂.၂၀၁၀) ဟူ၍လွဴဒါန္းထားသည္။
ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္
