ထုိေလးမ်ဳိးတုိ႔မွာ မြန္၊ ျမန္မာ၊ ရခုိင္၊ ရွမ္း-ရွမ္းနီ တုိ႔ျဖစ္ၾကၿပီ က်ဳံး နန္းၿမိဳ႕ရုိး ျပသာဒ္တုိ႔ျဖင့္ ဗမာတုိ႔ႏွင့္အတူ ထီးၿပိဳင္နန္းၿပိဳင္ ယွဥ္ၿပိဳင္ကာ ေနထုိင္လာၾကေသာ လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း သမုိင္းအေထာက္အထား ခုိင္လုံသည္။
AD- 1044-1077 ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၄၀၆-၄၃၉) ပုဂံမင္း ၅၅ - ဆက္ အနက္ ၄၂ ဆက္ေျမာက္ မင္းျဖစ္ၿပီး ပထမ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ တည္ေထာင္သည္ဟုု အဆုုိရွိေသာ အနိရုဒ (ေခၚ) အေနာ္ရထာမင္း (Anawrahta) နန္းတက္ေလသည္။ ထုိ အေနာ္ရထာမင္းသည္ မိမိ တုိင္းျပည္ႀကီး၏ အေရွ႕ဖက္တြင္ ဥတည္ဘြားမင္း စိုးစံေနတဲ႔ ဂႏၶလရာဇ (ေခၚ) တရုတ္ျပည္သုိ႔ ဗုဒၶဘုရားရွင္ ျမတ္စြယ္ေတာ္ရွိသည္ကုိ ၾကားသိ၍ ျမတ္စြယ္ေတာ္ ပင့္ယူရန္ သြားခဲ့ေလသည္။
ထုိခရီးမွ အျပန္တြင္ ေမာ၀္ရွမ္းျပည္ႀကီးသုိ႔ ေရာက္ရာ ေမာ၀္ကုိးျပည္ေထာင္စုကုိ အစုိးရေသာ ေမာ၀္ဘုုရင္ စ၀္လုုံဟုုိမိန္းႏွင့္ မဟာမိတ္ဖြဲ႔ခဲ့ၾကၿပီး ေမာ၀္ျပည္ရွိ ဆည္ေျမာင္း ကန္သင္းမ်ားျဖင့္ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေနမူ မ်ားအားလည္းေကာင္း အေနာ္ရထာသည္ နက္သက္အားက် ေတာ္မႈလွ်က္ရွိရာ ေမာ၀္ဘုုရင္ ခြန္ဟုုိမိန္းထံ လယ္ယာလုပ္ကုိင္ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားကုိ ေတာင္းခံေလသည္။
ေမာ၀္မင္းႀကီး စ၀္လုံခြန္ဟုိမိန္းသည္လည္း ႏွစ္ျပည္ေထာင္ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးေစရန္ အလုိငွါး လယ္ယာကန္သင္း လုပ္ငန္းကၽြမ္းက်င္ေသာ လယ္ေတာင္သူ ဦးႀကီးမ်ားပင္မက အေနာ္ရထာမင္းအား မိမိသမက္ ႏုုိင္ငံေတာ္အျဖစ္ ႏွစ္သက္လုုိ၍ သမီးေတာ္ လွကညာ ေမာ၀္မင္းသမီးေလး ေစာမြန္လွ (Sawmunhla) ကုိပါ လက္ဆက္ ထိမ္းျမားေပးလုိက္ေလေတာ့သည္။
ခ်စ္သမီးေတာ္ ေမာ၀္မင္းသမီးေလး ေစာမြန္လွခင္မ်ာမွာ အေျခြအရံမ်ားႏွင့္တကြ ဆည္ေျမာင္းကန္သင္း လယ္ယာလုပ္ကုိင္ ဦးမ်ားႏွင့္အတူ ပုဂံျပည္ႀကီး လုိက္ပါသြားခဲ့ရ ေလသည္။
ပုုဂံရာဇာ၀င္အေၾကာင္း ေျပာရလွ်င္ အေနာ္ရထာမင္းေစာ အေၾကာင္း မပါလုိ႔မရသဆုိ အေနာရ ဘုရင္း လာခဲ့ပါလွ်င္ ေစာမြန္လွ ပါလာရစၿမဲပင္ျဖစ္သသည္။
ထုိသုိ႔ပါလာျခင္းသည္ကလည္း ေစာမြန္လွႏွင့္ အတူပါသြားၾကေသာ ရွမ္းေတာင္သူ ဦးႀကီးမ်ားထဲတြင္ ေနာင္အခါ ျမန္မာ့ သမုုိင္းတြင္ ထင္းရွားလာမည့္ ရွမ္းညီေနာင္ သုံးဦး၏ ဖခင္ ခြန္ဆုိင္ခမ္းဖန္းေခၚ သခၤဗုိလ္ (Thinkabo) ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္ေတာ့သည္။
ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ ေရွးဆုိရုိး စကားပုံအရ..“ ဖုိင္မီးေခါင္ပင္ေစာ၀္ ဖုိင္မီးေခါင္ပင္ခြန္” ဟု အဆုိရွိသည္။.. ျမန္မာလုိျပန္ရေသာ ဖုိင္မီးေခါက္ပင္ေစာ၀္မည္သူက ဥစၥာပစၥည္းေပါၾကြယ္၀လွ်င္ သူေဌးျဖစ္ၿပီး၊ ဖုိင္မီးေခါက္ပင္ခြန္ မည္သူက ဆန္ေရစပါးေပါၾကြယ္လွ်င္ အရွင္သခင္သာျဖစ္ဟုဆုိလုိျခင္းျဖစ္သည္။ ထိ႔ုေနာက္ ေက်ာက္ဆည္နယ္တြင္ အေျခခ်ေနထုိင္ၾကေသာ ေစာ္မြန္လွႏွင့္ ေနာက္လုိက္ပါ ရွမ္းတုိ႔သည္ လယ္ယာကန္သင္း အတတ္ကုိ ကၽြမ္းက်င္ေသာေၾကာင့္ ေပါက္ကန္နန္းေတာ္ကုိ ဆန္ေရ စပါးအမ်ားဆုံး ပံ့ပုိးေသာ သူမ်ားျဖစ္လာခဲ့ရာ ဤရွမ္းမိသားစုကုိ ေပါက္ကန္ရွင္ဘုရင္ (တလုတ္ေျပးမင္း) ကဘြဲ႕သစ္မ်ားျဖင့္ ခ်ီးျမွင့္ေျမွာက္ စားေလေတာ့သည္။
အေဖ ခြန္ဆုိင္ခမ္းဖန္း = သခၤဗုိလ္ (Thinkabo)
သား ခြန္အုိက္ဆုိင္ခုိင္= အသခၤယာ (Athinhkaya) ျမင္စုိင္းစား
သား ခြန္ယီဆုိင္ကမ္ = ရာဇသႀကၤန္(Yazathingyan) မကၡရာစား
သား ခြန္ဆမ္ဆုိင္ဆုိင္ = သီဟသူ (Thihathu) ျမစ္သာစား
AD- 1287 ခုႏွစ္ နရသီဟပေတ့ေခၚ တရုတ္ေျပးမင္း လက္ထက္တြင္ မြန္ဂိုတို႔၏ရန္စစ္ေၾကာင့္ ပုဂံမွာပ်က္စီးျခင္းတို႔ ေရာက္ရသည္။ မြန္ဂုိတုိ႔တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီး၍ အျပန္တြင္ ေက်ာ္စြားအား ပုဂံမင္းအျဖစ္နန္းတင္ခဲ့ၾကသည္။ ထိအခ်ိန္တြင္ အမွန္တကယ္ အင္အားႀကီးေနခဲ့ၾကသူမ်ားမွာ ေက်ာက္္ဆည္ႏွင့္ လယ္တြင္းနယ္မ်ားကုိ အုပ္စီးမိေနသည့္ အသခၤယာ၊ ရာဇသႀကၤန္ ႏွင့္ သီဟသူတုိ႔ ရွမ္းညီေနာင္သုံးဦးပင္ျဖစ္သည္။
အငယ္ဆုံးျဖစ္သည့္ ပင္လယ္မင္း သီဟသူက ေနာင္ေတာ္မ်ားကုိ လုပ္ႀကံကာ AD- 1313 ခုႏွစ္တြင္ ပင္းယနန္းတည္၍ မင္းျပဳ အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ အဆင္ျဖဴအေသ တစ္စီးေမ်ာလာသည္ကုိ ဆယ္ယူေစၿပီး ဆင္ကတင္ကာ ဆင္ျဖဴရွင္ဘြဲ႔ခံသျဖင့္ သမုိင္းတြင္ “တစ္စီးရွင္သီဟသူ” အျဖစ္၎၊ ပင္းယၿမိဳ႕တည္သီဟသူ အျဖစ္လည္းေကာင္း ေက်ာ္ၾကားသည္။
AD-1229 - 1310 ခုႏွစ္တြင္ တစ္စီးရွင္သီဟသူ၏ သားေတာ္ သခၤယာေစာယြန္း ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၆၈၄ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ကုိင္းကုိတည္သည္။
AD1364- 1367 ခုႏွစ္ သတုိးမင္းဖ်ား အင္း၀ကုိတည္ခဲ့သည္။ မူလအစ အင္း၀ေနရာတြင္ ၿမိဳ႕တည္ရန္ ႀကိဳးပမ္းသူမွာ ပင္းယ တစ္စီးရွင္သီဟသူျဖစ္သည္။ သုံးႀကိမ္တုိင္တုိင္တည္ေသာလလည္း ျမစ္ေရ တက္ခ်ိန္တြင္ ေရပတ္လည္၀ုိင္းကာ ၿမိဳ႕ကုိေရတုိက္စားသျဖင့္ ၿမိဳ႕ပ်က္ေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပင္းယသုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕နန္းတည္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ သတုိင္းမင္းဖ်ား အင္း၀ၿမိဳ႕တည္စဥ္က ထုိအင္းမ်ားရွိသည့္ေနရာကုိ ေရွာင္ရွားျခင္း၊ ေျမဖုိ႔ျခင္းမ်ားကုိ ဦးစြာျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ အင္းမ်ားရွိရာ အရပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျမစ္ႏွစ္ေၾကာင္း ဆုံရာ ဧရာ၀တီျမစ္ႏွင့္ ျမစ္ငယ္ျမစ္ (ဒုဌ၀တီျမစ္) တုိ႔ဆုံရာအရပ္ ျမစ္၀တြင္ရွိ၍ ရွမ္းတုိ႔က မိန္းအာ၀ (အ၀) ဟုေခၚဆုိခဲ့ၾကသည္။ အင္း၀၊ အင္းန၀၊ ေရႊ၀ အ၀ႏွင့္ ရတနာပူရတုိ႔ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ထုိေခတ္ကုိ ပထမ ရွမ္းေခတ္ဟုလည္း ေခၚဆုိမွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
AD- 1527- 1543 မုိးညွင္းစလုံ ေခၚ မုိးညွစ္းေစာ္ဘြားစ၀္လုံ ႏွင့္သား သုိဟန္ဘြား ေခၚ စ၀္ေဆဟန္ဖွ တုိ႔ အင္း၀ေရႊနန္းေက်ာ့ရွင္ နရပတိမင္းႏွင့္စစ္ခင္းကာ နရပတိ ဦးေခါင္းတြင္ အေျမာက္ဆံသင့္ကာ အင္း၀ကုိ သိမ္းပုိက္၍ အင္း၀တြင္ သုိဟန္ဘြားမင္းအျဖစ္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ရွမ္းေခတ္ဟု ေခၚဆုိေရးမွတ္ခဲ့ၾကသည္။ ရွမ္းမင္း သုိဟန္ဘြားအား မင္းႀကီးရန္ေနာင္က လုပ္ႀကံခဲ့သည္။
AD- 1543 ခုႏွစ္တြင္ သိႏၵီေစာ္ဘြား အုန္းေဘာင္ခုမိႈင္းကုိ မင္းႀကီးရန္ေနာင္က မင္းအျဖစ္ တင္ေျမာက္ေလသည္။
AD- 1545- 1551 ခုႏွစ္ မုိးၿဗဲနရပတိသည္ ဘုန္းေဘာင္ခုံမႈိင္း၏ သားေတာ္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၉၀၇) ေအဒီ ၁၅၄၅ ခုတြင္ မုိးၿဗဲမင္း နရပတိဟူေသာအမည္ျဖင့္ အင္း၀ေရႊနန္းကုိ တက္ေတာ္မူသည္။ ထုိေခတ္ကုိ ဒုတိယရွမ္းေခတ္ဟု ေျပာဆုိေရးမွတ္ခဲ့ၾကသည္။
ျမင္စုုိင္း ပင္းယ စစ္ကုုိင္း အင္း၀ တုုိ႔ကုုိ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာသူမ်ားသည္ ရွမ္းမင္းမ်ားျဖစ္ၿပီ ၿမိဳ႕ေတာ္ မ်ားမွာလည္း ရွမ္းအမည္ရွမ္းအေခၚမ်ားသာျဖစ္သည္။ ေနာက္ပုုိင္းတြင္ အဆုိပါေဒသမ်ားတုိ႔ ဗမာမ်ား ၀င္ေရာက္ ေနထုုိင္လာၾကသလုုိ ရွမ္းၾကာ ဗမာျဖစ္ဆုုိသလုုိ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ား ေပ်ာက္ဆုံးက ဗမာ ျဖစ္သြားၾကေလေတာ့သည္။
“ ကုန္းေဘာင္ေခတ္”
ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ ၁၁ ဆက္.. အတုိေကာက္အားျဖင့္ ေလာင္း၊ ေနာင္၊ ဆင္၊ စဥ့္၊ ေမာင္၊ ဘုိး၊ ဘ၊ သာ၊ ပု၊ မင္းသီ။
AD- 1853- 1878 ခုႏွစ္ မင္းတုန္းမင္းႀကီး၏ မိဖုရား (၄၅) ပါးစားရင္းတြင္ လဲခ်ားမိဖုရား၊ ေလာင္းရွည္မိဖုရား၊ မုိးနဲမိဖုရားစေသာ သူမ်ားသည္ ရွမ္းမင္းသမီးမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး ရွမ္းေစာ္ဘြားႀကီးမ်ား၏ သမီးေတာ္မ်ား တူမေတာ္မ်ားသာပင္ ျဖစ္ေပသည္။
AD- 1878 - 1885 သီေပါမင္း၏ မိခင္မွာ (သီရိမဟာမဂၤလာသုပဘာေဒ၀ီဘြဲ႕ခံ) ေလာင္းရွည္ၿမိဳ႕စား မိဖုရားျဖစ္သည္။ ေလာင္းရွည္မိဖုရား၏ ဖခင္ ဦးေမွးမွာ ဗဒုံမင္း၏ သားေတာ္ (အိမ္ေရွ႕မင္းသား) ဦးေပၚ + မိဖုရား နန္းေမြးခန္း တုိ႔မွ ေမြးဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ဦးေမွးသည္ စစ္ကုိင္းမင္းလက္ထက္တြင္ သတုိးမင္းရဲ ေက်ာ္စြာဘြဲ႕ျဖင့္ ရမၼာ၀တီၿမိဳ႕စားျဖစ္ခဲ့ၿပီး အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ပြဲအၿပီးတြင္ သီေပါၿမိဳ႕စား ျဖစ္လာ ခဲ့သည္။ မင္းတုန္းမင္း လက္ထက္တြင္ ခၽြန္းေတာင္ၿမိဳ႕စား မုိးနဲဗုိလ္မွဴးအျဖစ္ အမႈထမ္းရသည္။
ေလာင္းရွည္မိဖုရား၏ မိခင္ မယ္အိ မွာ ဟံသာ၀တီဆင္ၾကားရွင္၏ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္သည္။ ေျမဒူးမင္း ဇင္းမယ္ (ယခုခ်င္းမုိင္) ကုိ တုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္သည့္အခါ ဇင္းမယ္သုိ႔ ေရာက္ရွိေနေသာ ဆင္ၾကားရွင္ သည္ ေနျပည္ေတာ္သုိ႔ ျပန္လည္လုိက္ပါလာခဲ့သည္။ ဆင္ၾကားရွင္ ၏သမီး ရွင္ေအာင္လံ သည္ စစ္သူႀကီး ဒလပန္း၏ညီ ပုတၱေက်ာ္ႏွင့္ စုံဖက္ရာမွ ရွင္ပုဇြန္ ကုိေမြးဖြားသည္။ ရွင္ပုဇြန္သည္ ေညာင္ရမ္းၿမိဳ႕စား စၾကာ၀န္ႀကီး ဦးျမတ္ရာႏွင့္ လက္ဆက္ရာမွ ေလာင္းရွည္မိဖုရား၏ မိခင္ မယ္အိကုိ ေမြးဖြားသည္။ ေလာင္းရွည္မိဖုရားကုိ ဦးေမွး+မယ္အိ တုိ႔မွ ၁၈၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ေမြးဖြားၿပီး ၁၈၈၁ ခု၊ ဇြန္လတြင္ မႏၱေလးၿမိဳ႕၌ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ားမွာ ေခါင္းတုံးၿမိဳ႕စား ဦးဖုိးႀကီးႏွင့္ မင္းဂါမဏိ တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။
သီေပါမင္း၏ေမြးခ်င္းေမာင္ႏွမမ်ား
(၁) (သုသီရိပဘာ၀တီဘြဲ႕ခံ) ခၽြန္းေတာင္းမင္းသမီး အခ်ိဳ႕ေဖာ္ျပခ်က္ တုိ႔တြင္ ခၽြန္းေတာင္းမင္းသမီး မပါ၀င္ပဲ သီေပါမင္း၏ေမြးခ်င္းကုိ ၃-ဦးသာ ေရတြက္ျပသည္။
(၂) (သုသီရိရတနာေဒ၀ီဘြဲ႕ခံ) မုိင္းခုိင္းမင္းသမီး (ပခန္းႀကီးစုုဖုရား) – ၁၉၅၇ ခုတြင္ ေမြးဖြားသည္။ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူၿပီးေနာက္ အဂၤလိပ္တုိ႔ ခန္႔အပ္ေသာ သီေပါေစာ္ဘြား ေစာခြန္ဆုိင္ႏွင့္ စုံဖက္ခဲ့သည္။ မႏၱေလးၿမိဳ႕၊ ဆုိင္းတန္းရပ္တြင္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး ၇-၃-၁၉၁၁ ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္သည္။ -သာသမီး မထြန္းကားဟု ဆုိသည္။
(၃) (သီရိမဟာဓမၼရာဇာဘြဲ႕ခံ) သီေပါမင္းသား – ၁-၁-၁၈၅၉ ေန႔တြင္ ေမြးဖြားၿပီး အမည္ရင္းမွာ ဦးမ်ိဳးဆက္ ျဖစ္သည္။ စာေပထူးခၽြန္၍ အေနအထုိင္ ေအးေဆးတည္ၿငိမ္သည္။ အသက္(၁၆)ႏွစ္အရြယ္တြင္ ရွင္သာမေဏ ၀တ္ခဲ့ၿပီး ပထမေက်ာ္စာေမးပြဲကုိ ေျဖဆုိေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ၂-၁၀-၁၈၇၈ ေန႔တြင္ ရတနာပုံထီးနန္းအား ဆက္ခံခဲ့ၿပီး နန္းစံသက္ (၇)ႏွစ္ခန္႔တြင္ အဂၤလိပ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ အၿပီးတုိင္သိမ္းယူခဲ့သျဖင့္ ၃၀-၁၁-၁၈၈၅ ေန႔တြင္ ထီးနန္းမွ ဆင္းခဲ့ရသည္။
အဂၤလိပ္တုိ႔သည္ သီေပါမင္းႏွင့္ မိသားစုအား အိႏၵိယႏုိင္ငံသုိ႔ ေခၚေဆာင္ခဲ့ရာ ၁၅-၁၂-၁၈၈၅ ေန႔တြင္ မဒရပ္ၿမိဳ႕သုိ႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ မဒရပ္စံအိမ္ေတာ္၌ (၁၅)ႏွစ္ခန္႔ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး ၁၃-၁၁-၁၉၁၀ ေန႔တြင္ ရတနာဂီရိသုိ႔ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ရသည္။ ၁၂-၁၂-၁၉၁၆ ေန႔တြင္ ရတနာဂီရိစံအိမ္၌ နတ္ရြာစံခဲ့သည္။
အထက္ပါ သမုိင္းအေထာက္အထားမ်ားသည္ ရွမ္း/ ရွမ္းနီလူမ်ဳိးမ်ား ျမန္မာ့ထီးနန္းကုိ စုိးစံအုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္ခဲ့ၾကေသာ သမုိင္းျဖစ္ရပ္မွန္မ်ားအား ရွမ္းလူငယ္တုိ႔ႏွင့္ တုိင္းရင္းသားညီေနာင္မ်ားသိေစရန္ တင္ျပလုိက္ရပါသည္။
က်းေပါင္းစုစည္းတင္ျပသည္။
ခ်စ္ေသာ စာဖတ္ပရိသတ္ႀကီးအား အစဥ္သျဖင့္ ေလးစားလွ်က္
